12 Eylül 1980 tarihinde gerçekleştirilen askeri darbenin sorumlularının yargılanmalarına başlandı.


Çocuklarını, yakınlarını kaybedenler, dönemin mağdurları binlerce kişi adliye bahçesinde toplandı. 147 kişilik salonda çıkan izdiham nedeniyle 09.30'da başlaması gereken duruşma yarım saat geç başladı.


Sağlık sorunlarını gerekçe gösteren Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya duruşmaya katılmadı. Duruşmaya 60 müdahil avukatı ve 3 sanık avukatı katılıyor. Mahkeme salonu dolunca hakim ayakta kalanlara sanık koltuğuna oturmalarını teklif etti ancak bu öneriyi kabul eden olmadı. Kenan Evren'in avukatı anayasa kitapçığını göstererek ''12 Eylül darbedir ancak bu mahkeme yetkisiz, Evren'i yargılayamaz'' dedi. Mahkeme heyeti davanın düşürülmesini talebini reddetti. Müdahil avukatları Evren ve Şahinkaya'nın tutuklanmasını talep etti.  Evren ve Şahinkaya'nın avukatları darbede kontrgerilla ve ABD'nin rolünün araştırılmasını istedi.


İDDİANAME OKUNMAYACAK


Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülen 12 Eylül davasının ilk duruşmasında, sanıklar Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya bulunmadığı için, iddianamenin okunmamasına karar verildi. 


7. Cumhurbaşkanı ve dönemin Genelkurmay Başkanı emekli Orgeneral Kenan Evren ile dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Anayasal düzeni ortadan kaldırdıkları gerekçesiyle Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılanıyor.  Düşüp kolunu kırdığı iddia edilen Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya sağlık durumlarını gerekçe göstererek ilk duruşmaya katılmayacaklarını bildirmişti.


ADLİYE ÖNÜNDE YOĞUN GÜVENLİK ÖNLEMİ


Davanın görüleceği Ankara Adliyesi önünde polis yoğun güvenlik önlemleri aldı. Adliye binasının her bir tarafı emniyet birileri tarafından demir bariyerlerle çevrilirken, adliye etrafında panzerler, tomalar ve itfaiye araçları hazır bekletiliyor. Ankara Adalet Sarayı çevresindeki bazı yollar trafiğe kapatıldı. Adliyenin Atatürk Bulvarı girişindeki kapısı önünde ise 12 Eylül mağdurları ve yakınları toplandı.
Özel yetkili mahkemenin girişinin bulunduğu kapıdan sadece Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi’nin belirlediği isimler geçebiliyor. 


147 kişilik salonda izdiham çıktı. İzdiham nedeniyle saat 09.30'da başlaması gereken duruşma saat 10.00'da başladı. Mahkeme Başkanı ile BDP'li Ertuğrul Kürkçü arasında tartışma çıktı.


EVREN'İN AVUKATI: SAVUNMA YAPMAM


Duruşmada Kenan Evren'in avukatı Bülent Hayri Acar savunma yapmaya başladı. Davanın yok hükmünde sayılması yönünde karar verilmesini talep eden Acar, mahkeme başkanına ''Düzeni sağlayamayacaksınız savunma yapmam'' dedi. Evren'in avukatı Acar,''12 Eylül 1980-83 arası Anayasa'nın teminatında'' dedi ve Anayasa kitapçığını göstererek ekledi: ''Bu anayasayı yargılayamazsınız.Bu mahkeme yetkisiz.''


Sanık avukatı savunmasında şunları söyledi:


''Yapılanların anayasal dayanağı var. 12 Eylül darbedir ancak bu mahkeme yetkisiz. Beğenilsin ya da beğenilmesin, 1982 Anayasası yürürlükte. Bu Anayasa'nın dikkate alınmaması durumunda, Türkiye'nin 11 Eylül 1980'e dönmesi gerekir. O zaman bu devletin hukuku 11 Eylül 1980'de kalmıştır. O tarihten bu yana kurulan bütün hükümetler de gayrimeşrudur. Eğer böyleyse, TBMM adına başvuruda bulunanlar da Cumhuriyet Senatosu'nu kurmalıdır. 1982 Anayasası'nın hala yürürlükte tutulan maddeleri, sayın iddia makamını ve mahkemenizi bağlar. Hiç kimse Anayasa'nın bu hükümlerini yok sayamaz.


Mahkeme de 1961 Anayasası'na göre değil, 1982 Anayasası'na göre karar verecek. Cumhuriyet savcısının böyle bir soruşturma yapma yetkisi yoktur. Soruşturmasız dava olamaz. Dolayısıyla yüksek mahkemenizin de hukuken yok olan böyle bir davaya bakma yetkisi yoktur. Her türlü mahkeme işlemi erksizlik nedeniyle yok hükmündedir. İddianamenin yok hükmünde olduğuna karar verilmesini istiyoruz. İddianamenin kabul kararının da yok hükmünde olduğunu düşünüyoruz. İddianame kabul kararının okunmamasını ve belirttiğimiz hususlarda karar verilmesini talep ediyoruz.''


Avukat Fikret Babaoğlu, “Darbeciler hastanelerde kuyruk olmaya başladılar. Haklarında dava açıldı mı? Ergenekon'da, Balyoz'da da böyle oldu, ya Pinochet gibi tekerlekli sandalyeyle ya da Mübarek gibi kafeste gelecek. Yüz yüze olmadan duruşmayı yapamayız” dedi.


MÜDAHİL AVUKATI SAVUNMAYA İTİRAZ ETTİ: İŞKENCELERİN FAİLİ EVREN


Müdahil avukatı ise Acar'ın savunmasına itiraz etti: ''Bu dava tüm uluslararası sözleşmelere uygundur, insanlık suçunu tanımlayan yasalar mevcuttur.AİHM kararları dikkate alındığında sanıkların yargılanması önünde hiçbir engel yoktur. Darbenin hazırlığı 1977'de başladı. Katliamlarla darbeye zemin hazırlandı. İşkencelerin asıl faili Kenan Evren'dir.''


DAVANIN DÜŞÜRÜLMESİ TALEBİNE RET


Mahkeme heyeti savunmanın mahkemenin yetkisiz olduğunu belirterek davanın düşüürlmesi talebini reddetti.


Müzakerenin ardından mahkeme heyeti, “sanıklara isnat edilen suçun mahkemenin görev alanında düzenlenen suçlardan olması karşısında, sanıkların avukatının talebinin reddine oybirliğiyle” karar verildiğini belirterek, duruşmaya devam etti.


Müdahil avukatları, 'usul gereği sanıklar gelmeden yargılama yapılamayacağını' söyledi, mahkeme başkanı ''Sanıklar olmadan da iddianame okunabilir'' dedi.


EVREN VE ŞAHİNKAYA'NIN DURUMU ADLİ TIP'A SORULACAK


Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya sağlık durumlarını gerekçe göstererek duruşmaya katılmamak için rapor gönderdi. Ankara Adli Tıp Kurumu sanıkların sağlık durumuna karar veremediğini beyan ettiği için mahkeme, Evren ve Şahinkaya'nın durumunun İstanbul'daki Adli Tıp'a sorulmasına karar verdi.


'EVREN VE ŞAHİNKAYA TUTUKLANSIN'


Duruşmada müdahil avukatlar Evren ve Şahinkaya'nın tutuklanmasını talep etti.


Çocuklarını, yakınlarını kaybedenler, dönemin mağduru binlerce kişi adliye bahçesinde toplandı


DURUŞMAYI İZLEYENLER


Adliyeye gelenler arasında TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanı Ayhan Sefer Üstün, Ak Parti Grup Başkan Vekili Ahmet Aydın ve BDP'li vekil Leyla Zana da var. Bazı kişilerin tepki gösterdiği Zana, ''O günün çocuklarının gülüşlerini çaldılar'' dedi.


Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi’nin duruşma salonunun kapasitesi göz önüne alınarak iddianamede ismi geçen mağdur, müdahil 22 kişi, müdahillik talebinde bulunanlardan isimleri belirlenen 40 kişi ve yine müdahillik talebinde bulunan tüzel kişilerin temsilcileri isim kontrolünden geçirilerek adliyeye alınıyor. İddianamede ismi geçen müdahil mağdur kişiler arasında Namık Kemal Zeybek, Yaşar Okuyan, Yılmaz Durak, Orhan Miroğlu, Ökkeş Şendiller gibi isimler bulunuyor. Duruşmaya girecek tüzel kişiler arasında ise TBMM Başkanlığı, Başbakanlık, CHP, MHP, 78’ler Federasyonu, Diyarbakır Barosu gibi kurumlar yer alıyor.


TÜRK: "MESELE 90 YAŞINDAKİ İNSANLARIN CEZA ALMASI DEĞİL"


Ahmet Türk, 12 Eylül döneminde solcusuyla, sağcısıyla, Kürdüyle, Türküyle çok büyük acılar yaşandığını, büyük zulümler yapıldığını söyledi.


Bu davayı geçmişle yüzleşmek açısından önemsediğini belirten Türk, “Meselemiz 90 yaşında iki kişinin ceza alması değil. Acı dolu bir dönemde, ayak oyunları, Bizans oyunlarıyla iktidar için insanların birbirlerini nasıl kırdığını görmek” dedi.


KÜRKÇÜ: "ANLAMLI SONUÇ BEKLEMİYORUM"


Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü ise bu dava iddianamesinin 12 Eylül’den kararlı bir şekilde hesap sormak için hazırlanmadığını söyledi. Kürkçü, bu mahkemede sadece hak ihlallerinin değil temel politikaların, iktisadi politikaların, anayasanın da yargılanması gerektiğini belirterek, “AKP 12 Eylül’ün ayak izlerini takip ediyor. O nedenle bu davadan anlamlı bir sonuç beklemiyorum” diye konuştu.


MAHKEME ÖNÜNDE BİNLERCE KİŞİ


Mahkemeye sınırlı sayıda kişi alınırken Ankara Adliyesi’nin önü ise tam bir renk cümbüşü içinde. Pankartlarda 12 Eylül’ün işkenceci polislerinin isimleri ile o dönemde yaşamını yitirenlerin fotoğrafları bulunuyor.


Adliye önünde toplananlar, “12 Eylül'ü Unutmadık, Affetmiyoruz” ve “Paşalar da Maşalar da Yargılanacaklar” yazılı pankartlar ile 12 Eylül darbesi döneminde, işkence gören ve hayatını kaybedenlerin fotoğrafları taşıyan gruplar, “Darbecilerden hesap sorulsun” şeklinde slogan attı.


'DEMİREL YOK ONA ŞAŞIRDIM'


12 Eylül davasının sanığı Kenan Evren, davaya yönelik rekor düzeye ulaşan müdahillik talepleri için yakınlarına, “Şaşırmadım. İpin ucundan birisi çekti mi çorap söküğü gibi gerisi geliyor. Ama benim için Süleyman Demirel’in başvuru yapmaması sürpriz oldu. Şaşırdım. Onu beklerdim” dedi.


'DEMİREL BAŞI ÇEKMELİYDİ'


Demirel, 29 Mart’ta Sabah Gazetesi’nde yayınlanan haberde, Yavuz Donat’ın, “Darbeden zarar gördünüz mü? Davaya müdahil olmak ister misiniz?” sorusuna şu yanıtı vermişti: “Zarar görmemem mümkün değil...      Çoook. Millet zarar gördü. Hayır, müdahil olmak istemem... Bu yolla bir yere varmanın mümkün olduğunu düşünmüyorum...”


Bu arada, dünkü gazetelerde yer aldığına göre, TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Burhan Kuzu da 9’uncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in 12 Eylül davasına ilişkin tavrını eleştirerek, “Davaya öncelikli müdahil olması gereken Demirel’dir. Çünkü darbe en başta ona karşı yapılmıştır. Davaya müdahillik konusunda asıl başı çekmesi gereken Demirel’dir” dedi.


Kimler katıldı, kimler müdahil?


Duruşmayı Ak Parti grup başkanvekilleri Ayşe Nur Bahçekapılı ve Ahmet Aydın, TBMM İnsan Hakları Komisyonu Başkanı Ahmet Sefer Üstün, CHP milletvekilleri Gökhan Günaydın, Sezgin Tanrıkulu, Veli Ağababa, Uğur Bayraktutan, Musa Çam, Süleyman Çelebi, bağımsız milletvekili Ahmet Türk ve Leyla Zana, BDP milletvekilleri Sırrı Sakık, Levent Tüzel, Ertuğrul Kürkçü de izledi. Davayı, katılma talebinde bulunan TBMM, Başbakanlık, CHP, MHP, BDP, EDP, Milliyetçi Türkiye Partisi, Hak ve Özgürlükler Partisi, İnsan Hakları Derneği, Diyarbakır Barosu, Devrimci 78’liler Federasyonu, Ülkü Ocakları Derneği TÖBDER, DİSK, ÇHD’nin arasında bulunduğu çok sayıda kurum, parti ve derneğin yetkilileri de takip etti. 1978 kanlı Maraş Olayları davasının beraat eden 1 no'lu sanığı Ökkeş Şendiller, Bahçelievler’de 7 TİP’linin faillerinden Haluk Kırcı, ülkücü liderlerden Yılma Durak, Yaşar Okuyan gibi bazı isimler de davaya katılma talebinde bulundu.