OF, HAYRAT, ÇAYKARA VE DERNEKPAZARI'NA İSLAMİYETİ YAYAN DİN ADAMLARININ AİLESİ OLAN MARAŞLI SAÇAKLIZADELER

Of, Fatih Sultan Mehmet tarafından; Müslüman Türkler'in eline geçtikten sonra, uzun süre sayısız Müslüman Türk'ün yerleşmesine sahne olmuştur. Of ve çevresine ilk yerleşen Müslüman Türkler, asker kökenlidir. Tesbit edilen Türk isimleri; yeniçeri askeri ocaklarından olan Baltacı ve Solaklı aileleridir. 1461 yılından 1515 senesine kadar geçen sürede Of'ta Müslümanlaşma oranı yüzde 2 civarlarında, 1554 yılında yüzde 12 ve 1583 yılında yüzde 24 olmuştur. Of'ta İslâmiyet'in yayılmasına etkili olan Maraşlı hocalar ise 1583 yılından önce geldiği bilinmektedir. Onların yaptığı irşat faaliyetleri ile Of'un Müslümanlaşma süreci başlamış ve bitmiştir. İlk Müslüman din âlimleri olarak Of'a gelen ve burada ömürlerini tüketerek artık Oflu olan bu âlimleri Of'un ilk âlimleri olarak kabul etmek yerinde olur. Bu nedenle bu âlimler hakkında da bilgilerin verilmesi yerinde olur.

MARAŞLI SAÇAKLIZADE OSMAN EFENDİ

Of'ta İslâmiyet'in yayılmasında en etkili şahıslar, Maraşlı din âlimi, olan üç kardeştir. Bu üç kardeş hakkında çeşitli görüş ve efsaneler vardır. Hasan Umur'un, Karakaşoğlu Ahmet Efendi'den naklettiği bir rivayet şöyledir:

''... Güya büyük Halife Hz. Ömer zamanında İslâm ve Hıristiyan dinler arasında bir mübahese dolayısıyla Halife Ömer ile İstanbul İmparatoru arasında yapılan muhabere ve verilen karar üzerine Medine'i Münevvere'ye gönderilecek iki Hıristiyan din âliminin Trabzon'dan gönderilmeleri, İmparator tarafından münasip görüldüğünden, Trabzon kralına yazılmış. O da o zamanların en büyük Hıristiyan din âlimlerinin bulunduğu Of kazasından seçilmelerini uygun görmüştür. Trabzon Kralı, seçtiği Hıristiyan iki din âlimini İstanbul'a gönderirken; bu iki âlimin büyük meziyetlerinden bahsederek İmparatorun dikkat nazarını çekmişti. Nihayet bu iki Oflu din âlimi, Medine'ye Halife'nin huzurlarına varınca, sade hayatını, büyük ve hudutsuz adaletini, Müslümanlar üzerine şefkat, kafirler üzerine muhabbetini görünce; mubahaseye girişmeden meziyetlerine hayran oldukları Müslüman dinini tereddütsüz kabul etmişlerdir. Ancak bu durum karşısında memleketleri olan Of'a dönmeyip suyu, havası Of'a çok benzeyen Maraş'a gelip yerleşmişlerdir.

Bin sene kadar sonra (Hz. Ömer devri 634-644 yılları arasında olduğuna ve Maraşlı köyündeki Saçaklızade Osman Efendi'nin mezarında ölüm tarihi 1545 olduğuna göre (900. yılından daha az olması gerekir) bu iki zatın ahfadından ve İslam dini alimlerinden iki zata rüyalarında dedelerinin çıktığı Of kazası halkının Hidayeti Rabbaniye'ye erişmeleri Of'a gitmelerine bağlı bulunduğu bildirilince onlar da Of'a gelirler. Pek az istisnayla Of halkı İslâm diniyle şereflendi. Bu üç Maraşlı âlimden birisi Paçan (Maraşlı) köyünde vefat edip oraya defnedildi. Birisi Of'ta şimdiki Eskipazar'da büyük cami önünde defnedildi. Ötekisi memleketine dönerken Of'un daha yakınlarında vefat etmiştir.''

Hasan Umur'dan yukarıdaki rivayeti aktardıktan sonra Of'ta çıkan ilk gazetelerden biri olarak Ali Rıza Günaydın'ın çıkardığı ''Of Gazetesi''nin 29.1.1981 tarihli 55. sayısında ''Çaykara'da Osman Hoca'nın Mezarı Onarıldı'' başlığı ile şu bilgiler bulunmaktadır.

''Çaykara'da İslâmiyet'i yayan ve Çaykara'nın Maraşlı köyünde yatan Maraşlı Osman Efendi'nin kabri onarıldı.

Bundan 542 yıl önce (1439 yılına denk gelir ki az sonra açıklanacağı gibi bu tarihin yanlış olması gerekir) Maraş ilinde Çaykara'nın Maraşlı köyünde (eski ismi Nefsi Paçan) gelerek Çaykara ve Of havalisinde İslâmiyet'i yayan Maraşlı Osman Efendi'nin kabri köylüler tarafından yeniden inşa edildi.''

Maraşlı köyünde Maraşlı Osman Efendi Camiinin imamı Hacı İbrahim Ulusoy (1981 yılında) aynı sayılı gazeteye şu açıklamayı yapmıştı:

''Fatih'in Trabzon'u alışından 22 sene sonra öldüğü (1483 yılına denk gelmektedir) ölmeden 10 yıl önce (yani 1473 yılı) Osman Efendi'nin bu köye gelebileceğini ve burada İslâmiyet'in yayılması için büyük çaba sarf ettiğini belirtir.'' Daha başka da: ''Maraşlı Osman Efendi hakkında kesin bir belge elimizde yoktur. Ancak büyüklerimizden bize intikal eden bilgilerin değerlendirilmesi sonucu bazı bilgiler elde edindik. Planını çizdiğim ve yaptığım bu türbenin masrafları köy halkı tarafından karşılandı'' demektedir.

Osman Efendi başka bir kaynakta Maraşlı Şeyh Osman Efendi olarak geçer. Aynı kaynakta ''Osman Efendi, Trabzon'a gelerek Of bölgesinde henüz Hıristiyanlığını sürdüren halkın Müslümanlığını sağlayan ve mezarı Çaykara'da (Maraşlı Köyü'nde) ziyaret yeri olan bir din adamı'' olduğu yazılıdır.

Adı geçen âlim, Maraşlı olduğu için, Maraş il yıllığına bakılmıştır. Orada bu konu ile ilgili şu bilgiler bulunmaktadır.

Saçaklızade Osman Efendi (1484-1541)

Maraş'ta Saçaklı ailesindendir. Maraş'ta yetişip ilim tahsil etmiş, zamanının müderris (Profesör) ve ilim adamlarından icazet (diploma) almıştır.

Saçaklızade Osman Efendi; Of ilçesinde, özellikle Paçan köyü ve çevresinde ki çalışmalar sonucunda halk, İslâmiyet'i kabul etmiştir. Çevresinde çok derin izler bırakan Saçaklızade, Paçan Köyü'nde vefat etmiş ve köy camii önünde türbesi yapılmıştır. Paçan Köyü, bu yüzden ''Maraşlı'' adını almıştır.

Maraş il yıllığında bu bilgiler verildikten sonra, Maraşlı Camii'nin resmi vardır. Bu resimde Osman Efendi'nin türbesi de yer almaktadır. Resmin alt yazısında bu kitabenin sözleri yer almaktadır.

''Of'a İmam-ı İslâm-ı getirdi Kemalin menbaı Maraşlı Osman
Ne kutsi kudrete malikti hayret, boyun eğmişti bir görmede ruhban
Dokuzyüzaltmış idi hicri yıl onu rahmetlere garketti Rahman''


Tarafımdan çıkarılan ''Of ve Çaykara'', Ankara 1986 kitabında Maraşlı Osman Efendi olarak Of ve Çaykara'da bilinen din alimin soyadı olarak ilk kez Saçaklızadeler sözü kullanıldı. Bu zamana kadar sadece ''Maraşlı Osman'' olarak adlandırılan alim ile bilgiyi 1984 yılında Amasya'da görev yaptığım sırada Maraşlı tarihçilerden Yalçın Özalp'tan aldım. O zamana kadar Maraş Yıllığı'na bile bakılmamıştı. Halbuki Maraş Yıllığı'na Saçaklızadelerin Of'a İslamiyeti yaymaya gittiği ve mezarının orada olduğu yazılı idi. 1986 yılına kadar Maraşlı Osman Efendi'nin kabrinde isim olarak sadece Maraşlı Osman Efendi vardı.

Günümüzde Maraşlı Saçaklızadeler ile ilgili olarak Saçaklızade Kültür Eğitim ve Yardımlaşma Vakfı'' kuruldu. Maraş'ta Çarşıbaşı Camii'nin bitişiğinde yapılan merkezinde hayır ve hasenat işleri ile uğraşılmaktadır. Temmuz 2008'in ilk haftasında bu vakfa yaptığım ziyarette Vakıf Yöneticilerinden Ali Demirdöğen ve Ömer Faruk Şirikçi ile yaptığım alan çalışmasında vakfın Saçaklızadeler ile ilgili çok az bilgiye vakıf olduğu ortaya çıktı. Zaten bu çalışma da bu bilgi eksikliğinin giderilmesi amacını taşımaktadır.''

Trabzon'un en eski tarih kitaplarından biri olan ''Trabzon Tarihi''nin 96. sayfasında Şakir Şevket şöyle yazar:

''Maraş ulemâsından Osman Efendi namında bir zat, Bayburt tarikıyle her nasılsa düşerek, biraz tazyik olunmuş ise de, rehber-i hidâyet-i ilahiye ile en mu'teber papazları iskât ve ilzâma muvaffak olarak ahâlinin ve papazların ekserisi kabûl-ı dîn-i mübîn eyledikleri mukayyeddir'' der. Bu yazının günümüz Türkçesi şöyledir: hepsi Rum milletinden olduğu bilinen Of'a; Maraş ulemâsından bir zat, Bayburt yoluyla her nasılsa oraya düşmüştür, biraz baskı görmüş ise de; halka doğru yolu göstererek, yörenin en saygın Papazlarını bile hidayete erdirme başarısını göstermiş halk ve papazlar İslâm dinini kabul etmişlerdir.

Aynı yazıyı, aynı cümlelerle Karadenizli Kemal belirtmiştir. Şakir Şevket'ten sonra yazılan ansiklopedilerdeki Of maddelerinde, Şakir Şevket'in yukarıdaki cümleleri aynı şekilde yer alır. Ancak burada genel bir yanlış vardır. Çünkü Of ve çevresinin İslâmiyet ile hidayete ermesi konusunda Maraşlı ulemâların Of ve çevresine gelme tarihi yaklaşık 1550'li yıllarda olsa gerek zira kesin bilgi yok. Çünkü Of ile ilgili nüfus istatisklerinde Of ve çevresinin İslâmiyet'le irşat olmaya başladığı tarihlerdir. 1515 yılında yüzde 2 civarlarında Müslüman nüfusa sahip Of'ta 1554 yılındaki nüfus yapısında Müslüman aile oranı yaklaşık yüzde 7 civarına ulaşmaktadır. Ancak 1583 yılındaki tahrir defterlerinde bu oranın Of ile ilgili nüfus bölümünde birden bire yüzde 24'lerden fazla bir rakama ulaştığı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca Hanefi Bostan'ın araştırmalarına göre Of'un nüfus yapısında 1681'de yüzde 98 civarında Müslüman Türk varlığına ulaştığı kaydedilmektedir.

''Bir rivayette de Maraşlı Osman Efendi'nin dedeleri Paçanlı imiş. Müslüman oldukları için Hıristiyanlar tarafından kovulmuşlar. Yüz elli yıla yakın Maraş'ta kalmışlar. Maraşlı Osman Efendi, dedesinden kalma kitaplar arasında, Paçan'dan geldiklerini öğrenmiş ve Paçan'a gitmeye karar vermiş. İki kardeşi ile birlikte yola koyulmuşlar. Maraşlı Osman Efendi, Bayburt yoluyla Paçan'a, kardeşlerinden biri Yente'ye, biri de Eskipazar'a yerleşmiştir. Paçanlıların hepsi Osman Efendi'nin tebliği ile Müslümanlığı kabul etmişlerdir. Daha sonra civar köyler, bütün Çaykara ve Of bölgesindeki Hıristiyanlar Müslüman olmuşlardır.''

Aklımıza şöyle bir düşünce de gelebilir. Madem rivayetlerde Of'a İslamiyeti bu Maraşlılar yaydı. Yapılan Tahrir Defterlerinde 1583 yılında Of'ta Müslümanların oranı yüzde 24 idi. 1681 yılında dab u oran yüzde 98'e çıkmıştı. Acaba bu Maraşlılar 1681 yılından önceki yıllar içerisinde gelmiş olamazlar mı? Maraş'ta yaptığım alan çalışmalarında Maraşlı Saçaklızade Osman Efendi ile Maraşlı Saçaklızade Muhammed Efendi'nin kardeş oldukları ifadesi hakim ve kesin gibi. Ortada da kesin bir kaynak yok. Sadece rivayet var. Osman Efendi'nin Maraş'tan Of'a gelişinde de kesin tarih yok. Sadece rivayetler var. O halde bu iki din alimini kardeş olarak düşünsek neo lur. Ofluların Müslüman oluş tarihleri değişmeyeceğine gore iki birbirinden ayrı ve habersiz rivayet birleşmiş olur. Bu düşüncenin tartışılması gerekir.

Ancak yukarıda belirttiğimiz kesin olmayan bilgiler, Maraşlı Osman Efendi'nin Paçan Köyü'ndeki mezar taşındaki ölüm tarihi olan 1583 tarihine uygun düşmemektedir. Çünkü 1554 tarihli Tapu-Tahrir defterlerinde, aynı köyde Osman adında bir Müslüman'a rastlanmamaktadır. 1584 tarihinde bugünkü Çaykara İlçesi sınırları içinde kalan köylerdeki toplam Müslüman nüfus aile sayısı 70 iken, 1583 yılında bu sayı birden 921 kişiye çıkmaktadır. Bu duruma göre eğer Maraşlı Osman Efendi gerçekten irşat etmiş ise, bu ölüm tarihinin mutlaka 1554 tarihinden sonra olmalıdır. Ancak bu konudaki bilgiler çelişkilidir.

Tapu-Tahrir Defteri kayıtlarından anlaşıldığına göre; bugünkü Çaykara ilçesi dâhilinde 1486, 1515, 1520 yıllarında beşer kişi ve 1554'te 70 kişi, 1583'te 921 kişilik aile reisinden oluşan bir Müslüman topluluğu görülmektedir. 16. asrın sonlarında 1000 kişiye yaklaşan Müslüman nüfusun büyük ekseriyetle dışarıdan geldiği arşiv belgelerinden anlaşılmaktadır.
Geriye kalan az sayıdaki Müslüman, bölgenin yerli halkı olduğu ve bunların ihtida ederek Müslüman oldukları görülmektedir. İlk Tahrir Defterlerinde görülen Hıristiyan Türk grupların zaman içinde azaldıkları gözden kaçmamıştır. Muhtemelen Müslüman olanlar bu Hıristiyan Türk topluluklarıdır.

Ancak bu arada Hanefi Bostan'ın şu bilgilerini de aktarmak gerekir:

''Maraşlı Şeyh Osman Efendi ile ilgili bilgilere rastlanmaması, O'nun Çaykara bölgesine gelmediğini göstermez. Çünkü bugün Çaykara, Dernekpazarı ve Of ilçelerinde yaşayan halk arasında nesilden nesile aktarılan Osman Efendi ve kardeşleri ile ilgili bir rivayet vardır. Bu rivayeti inkâr etmek veya görmemezlikten gelmek mümkün değildir. Ancak Hicri 960'ta bugünkü Çaykara ilçesine bağlı Paçan (Maraşlı) köyünde vefat eden Osman Efendi ile kardeşlerinin Çaykara, Dernekpazarı ve Of ilçelerinde İslamiyet'i yaydıkları rivayetine ihtiyatla bakmak gerekir. Zikredilen tarihin hemen akabinde yapılan nüfus ve arazi sayımında büyük oranda bir ihtida (Müslümanlaşma) hareketine rastlanmamaktadır. 1583 tarihli sayım defterlerinde ise bugünkü Çaykara ilçesi köylerinde Müslüman topluluk içinde görülen büyük nüfus artışı, ihtida yoluyla olmayıp, Osmanlı'nın muhtelif sancaklarından gelen Müslüman Türklerden kaynaklandığı tarafımızdan ortaya konmuştur.''

Değerli ilim adamı arkadaşım Hanefi Bostan'ın bu fikri benim daha once bahsettiğim Maraşlı Osman Efendi ile Maraşlı Muhammed Efendi'nin kardeş oldukları fikrimi doğrular niteliktedir.
Yente'deki bir sülale olan Fındıkoğulları sülalesinin yaşlılarının verdiği bilgiye göre bu sülale Maraşlı Osman Efendi'nin Yente'deki kardeşinin soyundan geldiklerini belirtmektedir.
Bu bilgileri verdikten sonra Maraş'taki bilgilere de göz atalım. Maraşlı ünlü tarihçi Dr. Yalçın Özalp ile birlikte hazırladığımız bu konu ile ilgili yazımızdan bazı pasajlar verelim.
''Doğu Karadeniz'deki bu topraklarda İslâm'ı yaymak için Fatih'ten önce ve sonra şeyhler, dailer, dervişler yoğun bir faaliyete girmişlerdi.

İşte bu manevi ordunun erlerinden biri de Kahraman Maraş'ta Evliyaullah'tan sayılan Merhum Saçaklı Mehmet Efendi'nin kardeşi Merhum Osman Efendi idi.

Of halkının Maraşlılar tarafından hidayete kavuşturulduğu kesin delillerle bellidir. Ancak Maraşlıların Of'a ne zaman geldiği Maraşlı Köyü'ndeki mezarın hangi kardeşe ait olduğu kesin delillerle belli değildir. (Kahramanmaraş Dergisi Yıl: 2, Sayı: 2, Sayfa: 58-61) Konu ile ilgili resimleri Numan Bakkaloğlu'nun Haşim Albayrak'a verdiği resimlerden sağlanmıştır. Burada resimdeki mezar kitabesinde 960 Hicri (1661 Miladi) yılı var iken Maraş yıllığında 1541 olarak ölüm tarihi verilmekte, eski Maraşlı camii imamı, Hacı İbrahim Ulusoy, 1439 tarihini vermektedir. Buradaki mezar taşındaki 1661 tarihi akla daha uygun gelip Maraşlı Osman Efendi ile Maraşlı Muhammed Efendi'nin aynı tarihlerde yaşadığını ortaya çıkarmaktadır.

Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda Maraşlı tarihçi Yalçın Özalp'in bahsettiği Maraşlı Saçaklızade Muhammed Efendi ile Maraşlı Saçaklızade Osman Efendi'nin kardeş oldukları bilgisi yaklaşık 22 yıl önceki kaynaklarda bulunuyor. Bu duruma gore Maraşlı köyündeki mezarın tarihi konusunda yanlışlık vardır.Mezar tarihinde İmam efendi'nin 1439 tarihi ile ilgili en ufak belge yada rivayet yoktur.

Maraşlı Saçaklızade Osman Efendi Of'a geldiği zaman tek değildi yanında biri kardeşi olmak üzere iki kişi daha vardı. Bunlardan birinin adı Hasan Efendi olduğu kesindir.

Maraşlılar, Of ve Çaykara'da tamamı Rumca konuşan halkın bulunduğu köylerde, İslâmiyet'i yayma hareketlerine geçmişlerdir. Bütün, eski yeni ve yerli, yabancı kaynakların belirttiğine göre, kısa zamanda çok büyük işler başarmışlardır. Öyle ki Maraş İl Yıllığında da Osman Efendi'nin Ölüm Tarihi 1541'dir. (Maraş İl Yıllığı 1974, s. 134). Maraşlı Köyü'nün 1981'deki imamının, Osman Efendi'nin ölmeden on yıl evvel köyüne geldiğini belirttiğine göre Osman Efendi'nin 1531 yıllarında Of'a geldiği istatistik bilgileri acaba doğru mudur? Çünkü 1515 yılında yüzde 2 nüfus vardı. Onların da asker olması gerekir. Askerler, hakim oldukları toplum üzerinde baskı unsuru olduklarına göre, onların bir faaliyeti söz konusu olamaz. Anadolu'dan göç ettirildi dense; o da sağlıklı değil, çünkü Of'un alındığı tarih olan 1461 yılı ile 1515 ve 1554 yılları Osmanlı İmparatorluğu'nun en parlak zamanıdır. 1461'den 1515'e kadar hiç göç olmadığı halde ondan sonra neden Müslüman nüfus oranı çoğalmıştır. Halbuki 1461 ve 1515 arasında Of'un sağında ve solunda olan Rize ve Sürmene'ye sürekli göçler olmuşta, orada kalan Of'a neden olmamıştır? (Çünkü bu tarihlerde Otlukbeli ve Çaldıran Savaşı'nı Osmanlılar kazanmış, Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri çökmüş, Şah İsmail, Yavuz'a yenilmiştir. İşte bunlardan Osmanlılar, eline geçen doğudaki Müslüman Türkleri Hıristiyanların çok olduğu bölgelere yerleştirmişlerdir.) Oysa Of, fazla kalabalık değildi göç olmadığından ya da çok az olması dolayısıyla ille de birilerinin bu halkı İslamiyet'le nurlandırmış olması gerekir ki; bunlar da Maraşlılardır.''

Maraşlı Saçaklızadeler anlatılırken Maraşlı Tarihçi Dr. Yalçın Özalp'tan da bahsedilmesi gerekir.

Kahramanmaraş dergisinin 2, yıl 2. sayısında 61. sayfada onunla birlikte hazırladığımız Saçaklızade Osman Efendi adlı makalede Paçan köyüne Maraşlı adının verilmesinden çok duygulandığını ve Maraşlıların Of ve Çaykara'yı ''Kardeş Şehir'' ilan etmek istediğini belirmiştir. Biz de aynı kanıda olduğumuzu belirtmeliyiz. Zaten siyasiler bu iki şehri kardeş şehir etmese bile halk nezdinde bu kardeşlik ve yakınlık sürmektedir. Bu yapılan çalışma bile aynı amaca hizmet etmektedir.

Bir doktora tezinde ''Mehmet Günaydın, Saçaklızâde Seyh Osman Efendi, Dört Mevsim Maraş Der, İstanbul 2004, sayı:2,'' dipnotuyla ''Kaynaklarda, Saçaklızâde âilesine mensup Osman Efendi isimli bir zattan daha bahsedilmektedir. Osman Efendi'nin, Maras'ta bir süre ilim tahsîli yaptıktan sonra irsat ve eğitim faaliyetlerini aralıksız olarak sürdürdüğü ve ömrünün son yıllarında Of'un ve özellikle Çaykara'nın Paçan köyüne giderek buradaki halkın müslüman olmasını sağladığı ve burada vefât ettiği, kabrininde bu köyde bulunduğu rivayet edilmektedir. Bu nedenle Paçan köyüne ''Maraslı'' adının verildiği de ifade edilmektedir.

MARAŞLI HASAN EFENDİ

K. Maraş'tan gelen Saçaklızade Osman Efendi'nin iki kardeşinden biridir. Of merkezde irşat faalkiyetlerinde bulunduğu sanılmaktadır. Mezarı Eskipazar'dadır.

Of Kültür Yardımlaşma Derneğinin 1977 yılında Yayınlanan ''Of Yayınları'' adlı kitapta Maraşlı Hasan Efendiden bahsedilir. Aynı kitabın 68. sayfasında Maraşlı üç kardeşin Maraş'tan gelerek dini eğitim verdiklerini yazar. Bu kardeşlerin ikisinin bugünkü Çaykara'da Hasan Efendi'nin de Of'ta mezarının bulunduğu bu mezarın bugün yatır haline getirildiği, hatta bununla ilgili birkaç olağanüstü olay rivayetleri yazılıdır.

Of'ta Eskipazar camisinde, Maraşlı Hasan Efendi'ye ait yatır olarak kabul edilen bir mezar vardır. Mezar taşında şunlar yazılıdır:

''Lailahe İlallahü
Alimin ölümü alemin ölümü gibidir. Ariflerin sultanı, aşıkların burhanı, ilimlerin denizi ilmizahir ve batında selahiyetli muhakkik ve müdekiklerin büyüğü Maraşlı Hasan Efendi Ruhuna Fatiha
1. 10. 1973 tarihinde kabri yaptıran Hamdi Nuhoğlu''


Maraşlı Hasan Efendi olarak bilinen bu âlim hakkında Of'ta şunlar rivayet edilmektedir:

1- Rize-Trabzon yolunun açma çalışmaları sırasında dozer ile mezara vurulmuş ancak mezar yerinden oynatılamamıştır. Yol şefi olan mühendis ısrar edince yine dozerle bir şey yapılamamış sonra mühendisin kendisi dozeri kullanmasına rağmen bir şey olmadığı gibi kendisinin anında felç olması.

2- Birinci Dünya Savaşı sıralarında Osmanlı İmparatorluğu subayları tarafından Kavak Camiine atların doldurulması ve caminin at ahırı yapılması sonucu komutanın çıldırması ve mezarı göstererek ''ne yaptı ise o yaptı'' demesi.
Bu konuda elde kesin bilgiler yoktur. Ancak halk dilinde dolaşan bu söylentilerin yanında her salı günü bu mezarın ziyaret edildiği bir gerçektir.

MARAŞLI İLYAS EFENDİ

Maraşli Saçaklızade Osman Efendi'nin iki kardeşinden biri Maraşlı İlyas Efendi adıyla Of Yente köyünde (Şimdiki adıyla Çaykara Çayıroba köyü) mezarı bulunmaktadır. Hakkında hemen hemen hiç bilgi yoktur. Sadece Maraşlı Osman Efendi'nin kardeşi yada amcasının oğlu olduğuna dair rivayetler vardır. Bu durumda da 1500'lü yılların ilk elli yıllık bölümünde yaşadığı düşünülebilir.

Çaykara Çayıroba'da İlyas Efendi'nin Yente Camisi haziresinde mezarı vardı. Onun mezarında yapılan duaların çeşitli hastalıklara iyi gelme inancı ve mezarı yanında kalma geleneği oluşunca mezarı Yente Camisinin içine alınmıştır. Böylelikle mezarı bir yatır haline getirilmiştir.

Of-Çaykara Yente Köyü'ndeki Fındıkoğlu ailesi; kendilerinin Maraşlı Saçaklızade Osman Efendi'den geldiklerini, aile tarihlerinde ifade etmektedirler. Buna göre Maraş'taki Saçaklızadeler ile, Of'taki Fındıkoğulları'nın aynı aileden olduğu görülmektedir.

OF TA MARAŞ SEVGİSİ

Oflular (Oflular derken eski Of olan şimdiki Of, Çaykara, Hayrat ve Dernekpazarı ilçeleri kastedilmektedir.), Of'ta İslamiyeti yayan K.Maraşlı Saçaklızadeler nezdinde bütün K.Maraşlılara büyük sevgi ve sempati beslemektedir. Bir çok Oflu aile; kendilerinin K.Maraş'tan geldiklerini söylerler. Bunlar arasında Of tarihinin en önemli hoca ve müftü ailelerinden Bakkalzadeler, Efendioğulları, Fındıkoğulları, Fettahoğulları kendilerini K.Maraşlı Saçaklızadelere dayandırırlar. Of Aşağı Kışlacık köyünden Abdikoğulları , Taşana tarafından Şenterziler kendilerinin köklerini Maraş'ta ararlar.

Ayrıca Sürmenede'ki Dulgadiroğulları soyuda K.Maraşlı Dulgadiroğullarındandır. Onun yanısıra Dulgaroğlu, Maraşlıoğlu, Babolioğlu, Fettahoğlu, Hacıfettahoğlu, Solakoğlu, Çolakoğlu gibi adlar özellikle Sürmene ve Of hinterlandında yaygın olan Dulgadiroğlu aileleridir. Bunların buralara gelişi Yavuz Sultan Selim'in Çaldıran Savaşı dönüşünde 1515 Turnadağ savaşıyla ortadan kaldırdığı Dulgadiroğlu Beyliğinin belli başlı sülalelerini başka yerler dağıtma siyasetine uygun olarak buralar gelmişlerdir.

K.Maraşlı üç kardeşten sonra bunların devamı olarak Oflu Hocalar içerisinde yer alan iki hoca efendinin bilgileri aşağıdadır:

MUSTAFA BAKKALOĞLU

Paçan (Maraşlı) köyünde K.Maraşlı Osman Efendi'nin mezarının yanındaki medreseden icazet alan Hafız Müslüm Molla Numanoğlu'nun torunudur. Soyu, K.Maraşlı Osman Efendi'den gelmektedir. Anne tarafından dedesi Türkistan'dan gelen bir aileden geldiği rivayet edilen Hafız Halim (Sarıahmetoğulları) dir. İki dedesi de Çanakkale savaşlarında şehit oldular.

MAHMUT EFENDİOĞLU

Çaykara'nın Fotgene köyünün en eski âlimlerindedir. Hakkında fazla bir bilgi yoktur. Rivayetlere göre 18. yüzyılda Bağdat veya K.Maraş'tan geldi¬ği söylenir. Kardeşleri Hüseyin Efendi ve İbrahim Efendi'de âlimlerden idi. Ancak Mahmut Efendi döneminde Of'ta en çok talebe yetiştiren âlimlerden birisi idi. Mahmut Efendi, Of kazasında genellikle evlilik üzerine verdiği fet¬valar çok ünlü idi. Hatta bir keresinde evlilik üzerine verdiği fetva şikâyet konusu olunca, dönemin Trabzon valisi tarafından çağrılıp fetvasının ispatı istenir. O da verdiği fetvanın kaynaklarını açıklayıp fetvayı ispat edince vali tarafından dört at yükü hediye ile ödüllendirilir. Kendi el yazısıyla yazdığı yüzlerce kitabı ve diğer kitapları sonradan yağmalanır ve günümüzde -to¬runları arasında- yazdığı kitaplardan hiç kalmaz.

Bu K.Maraşlı üç kardeşten sonra Trabzon'a ve özellikle Of ve Çaykara'ya K.Maraşlıların, Elbistanlıların yerleştiği görülür. Hatta bugün K.Maraş Elbistan'da Abdikoğulları varsa, Of'ta da Abdikoğulları vardır. Yüzyıllar sonra iki ayrı yerdeki sülale birbirlerini yeni tanımıştır. Ayrıca Trabzon'un en geniş ve işlek caddesinin Maraş Caddesi, Çaykara'nın büyük köylerinden birinin Maraşlı köyü olması aradaki bağı daha da kuvvetlendirmektedir.

Trabzonlular, Özellikle Of ve Çaykaralılar (Dernekpazarı ve Hayrat ilçeleri dahil) K.Maraşlıları, Of'a İslamiyeti K.Maraşlılar getirdiği için çok severler. Hatta bir çok sülale burada kendilerinin Saçaklızadelerden geldiklerini iddia ederler. K.Maraşlılarında Ofluları, Trabzonluları çok sevdikleri aşikardır. Bu tarafımdan tecrübeyle sabittir. Bizzat Kahraman Maraş gezimde bana ve beraber geldiğim çocuğum ve arkadaşlarıma gösterilen ilgi ve alakayı unutmam mümkün değil.
K.Maraşlı sevgisi Trabzon Of ve Çaykara'da o kadar büyüktür ki Çaykaralı bir müftü Yeni Çaykara Bülteni'nin 7. sayısında ( 1984 yılı Trabzon) sayfa 18'de Çaykara'nın manevi yönünü edebi dille şiir olarak şöyle anlatmaktadır:

KAYNAK:Haşim ALBAYRAK(Araştırmacı Tarihçi-Yazar)
Allah izin ederse Ocak sonu 2009 tarihinde Of'ta Cemre Dergisi ve Of Belediyesi ile birlikte yapacağımız Of'a İslamiyeti yayan Saçaklızadeler hakkındaki panelde anlatılacak olan kısa bir bölüm olarak bu yazı verilmiş olup bu yazı ile ilgili düşünce ve yorumlarınız bu konunun aydınlatılmasına katkıda bulunacaktır.

BU YAZIYI GÖNDEREN SİTE ÜYESİ OKUYUCU:
ALAEDDİN KASAPKARA