13 yıllık Esad rejiminin son bulmasının ardından Suriye'de iktidarı devralan Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, ülkeyi yeniden yapılandırma sürecine hız kesmeden devam ediyor. 8 Aralık 2024'te gerçekleşen yönetim değişikliğinin ardından geçici Cumhurbaşkanı olarak göreve başlayan Şara, kalıcı bir anayasa hazırlanana kadar geçerli olacak geçici anayasa metnini onayladı.
BAŞKANLIK SİSTEMİNE GEÇİŞ
Suriye'de geçiş dönemi anayasa bildirgesi, 5 yıl boyunca yürürlükte kalacak. Bu süre zarfında, kalıcı bir anayasanın hazırlanması için özel bir komisyon görev yapacak. Önceki anayasada cumhurbaşkanına tanınan yüzlerce ayrıcalıklı yetkinin büyük bir kısmı iptal edildi. Ülke, başkanlık sistemine geçerken, cumhurbaşkanına yürütme yetkisi verildi. Ayrıca, Cumhurbaşkanı Şara'ya, gerekli durumlarda halk meclisinin üçte birini atama yetkisi tanındı.
CUMHURBAŞKANININ DİNİ VE TEMEL HAKLAR
Suriye yönetiminin hazırladığı geçici anayasa, 53 maddeden oluşuyor. Geçici anayasa görevini üstlenecek olan bildirge, daha önce 3 yıl olarak öngörülen geçiş sürecini 5 yıla çıkardı. Geçici anayasa bildirgesinde öne çıkan bazı maddeler şu şekilde sıralanabilir:
- Madde 1: Suriye Arap Cumhuriyeti, tam bağımsız ve egemen bir devlettir. Ülkenin coğrafi ve siyasi bütünlüğü bölünemez ve herhangi bir parçasından vazgeçilemez.
- Madde 2: Cumhurbaşkanının dini İslam'dır ve İslam hukuku (fıkıh), yasaların temel kaynağıdır. İnanç özgürlüğü güvence altındadır. Devlet, tüm semavi dinlere saygı gösterir ve ibadet özgürlüğünü korur. Ancak bu özgürlük, kamu düzenini bozmamalıdır.
- Madde 6: Tüm vatandaşlar, kanun önünde eşit hak ve sorumluluklara sahiptir. Irk, din, cinsiyet veya soy gibi nedenlerle ayrımcılık yapılamaz.
- Madde 7: Dini cemaatlerin kişisel statüleri, inançlarına ve şeriatlarına uygun olarak korunur ve uygulanır. Bu durum, mevcut yasalar çerçevesinde düzenlenir.
- Madde 8: Devlet, ulusal ekonomiyi sosyal adalet, serbest rekabet ve tekelin önlenmesi ilkelerine göre düzenler. Üretim sektörlerini destekler, yatırımı teşvik eder ve yatırımcıları koruyarak sürdürülebilir kalkınmayı güçlendirir.
- Madde 13: Devlet, ifade, düşünce, basın, yayın ve medya özgürlüğünü güvence altına alır. Bu haklar, kamu düzenini korumak ve başkalarının haklarına saygı göstermek amacıyla yasayla düzenlenir.
- Madde 14: Devlet, siyasi katılım hakkını ve ulusal temellere dayalı parti kurma özgürlüğünü tanır. Parti yasasını hazırlamak için bir komisyon kurulacak ve bu yasa yürürlüğe girene kadar parti faaliyetleri askıya alınacaktır.
- Madde 15: Devlet, insan haklarını ve temel özgürlükleri uluslararası sözleşmelere ve insani normlara uygun şekilde korumayı taahhüt eder.
- Madde 16: Devlet, aileyi toplumun temeli olarak korur ve annelik ile çocukluğu desteklemeyi taahhüt eder.
- Madde 17: Devlet, kadının toplumsal konumunu ve aktif rolünü korumayı ve her türlü şiddet ile ayrımcılığa karşı korunmasını taahhüt eder.
- Madde 18: Devlet, çocukları istismar ve kötü muameleden korumayı, onların eğitim ve sağlık hizmetlerine erişimini güvence altına almayı taahhüt eder.
- Madde 20: Halk Meclisi, Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve kalıcı bir anayasa kabul edilene ve yeni parlamento seçimleri yapılana kadar yasama görevini yerine getirir.
- Madde 27: Cumhurbaşkanı, devletin başı, silahlı kuvvetlerin başkomutanı ve ülkenin yönetiminden sorumlu en yüksek yetkilidir.
- Madde 35: Yargı bağımsızdır. Hakimler sadece kanuna ve vicdanlarına bağlıdır.
- Madde 36: Yasal bir düzenleme olmadan hiçbir suç veya ceza uygulanamaz. Suçlu olduğu kanıtlanana kadar herkes masum kabul edilir. Olağanüstü mahkemeler kurulamaz.
5 YIL BOYUNCA YÜRÜRLÜKTE KALACAK
Suriyeli siyaset bilimci Dr. Avak, Şara tarafından imzalanan geçici anayasa bildirgesinin genel hükümler, adalet ve özgürlükler, yönetim şekli ve sonuç olmak üzere dört bölümden oluştuğunu belirtti. 5 yıl boyunca geçerli olacak bildirgede kuvvetler ayrılığı ilkesinin kesin olarak teyit edildiğine dikkat çeken Avak, adalet ve özgürlükler konusunda şu açıklamalarda bulundu: "Bu kapsamda, özel mahkemeler ve olağanüstü yargı organları kaldırılacak. Terör mahkemeleri tarafından verilen haksız kararlar iptal edilecek. Sivil ve mülkiyet haklarını ilgilendiren olağanüstü güvenlik uygulamaları sona erdirilecektir. Mağdurların haklarının belirlenmesi ve adaletin sağlanması için özel bir komisyon kurulacak."