Vecihi Hürkuş, Türk havacılığının temel taşlarını atan öncü bir isimdir. 1896 yılında İstanbul’da doğan Hürkuş, hayatı boyunca sivil ve askerî alanda pek çok ilke imza attı. İlk Türk uçağını tasarlayan ve uçuran kişi olarak tarihe geçti. Türkiye’de pilot yetiştiren ilk sivil uçuş okulunu kurdu.
ASKERLİK HAYATI NASIL BAŞLADI?
Havacılığa duyduğu ilgiyi genç yaşta keşfeden Hürkuş, Balkan Savaşı’na gönüllü olarak katıldı. İstanbul’daki esir kampında görevlendirildi. Ardından Tayyare Makinist Mektebi’ne girerek havacılık alanında eğitim aldı. Mezuniyetinin ardından I. Dünya Savaşı'nda Bağdat Cephesi'nde görev aldı.
İLK HAVA ZAFERİYLE TARİHE GEÇTİ
1916’da İstanbul’a döndüğünde pilotluk eğitimi aldı. 1917’de Kafkas Cephesi’nde bir Rus uçağını düşürerek “düşman uçağını vuran ilk Türk pilot” unvanını kazandı. Aynı cephede uçağının düşmesiyle esir düştü ve Hazar Denizi’ndeki Nargin Adası’na gönderildi. Kaçarak Türkiye’ye dönmeyi başardı.
KURTULUŞ SAVAŞI'NDA ÖNEMLİ ROL ÜSTLENDİ
Milli Mücadele yıllarında keşif uçuşları yaptı ve cephe hattında görev aldı. Cesareti ve başarısıyla üç kez TBMM Takdirname’si kazandı. Ayrıca kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi.
TÜRKİYE’DEKİ İLK UÇAĞI TASARLADI
1924’te İzmir’de kalan uçak parçalarını kullanarak Vecihi K-VI adlı uçağı inşa etti. 1925’te bu uçakla ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Ancak resmi izni olmadan havalandığı gerekçesiyle ceza aldı. Daha sonra Almanya’ya giderek teknik eksiklikleri inceledi ve çalışmalarına devam etti.
SİVİL HAVACILIĞIN TEMELİNİ ATTI
1930’da Kadıköy’de kurduğu atölyede Vecihi K-XIV isimli spor ve eğitim uçağını üretti. Bu uçak, Türkiye’nin ilk sivil uçağı olarak kayıtlara geçti. Uçağın sertifikasını almak için Prag’a gitti ve uluslararası geçerliliği olan belgeyi aldı. 1932’de Sivil Tayyare Mektebi’ni kurarak pilot yetiştirmeye başladı. Türkiye’nin ilk kadın pilotu Bedriye Gökmen de bu okuldan mezun oldu.
DENİZ UÇAKLARINA DA İMZA ATTI
Vecihi Hürkuş, yalnızca kara uçaklarıyla değil, deniz uçaklarıyla da ilgilendi. İş insanı Nuri Demirağ’ın desteğiyle “Nuri Bey” adlı uçağı yalnızca 92 günde tamamladı. Beşiktaş’ta yaptığı gösteri uçuşları büyük ilgi gördü. Vecihi XIV, Vecihi XV ve Nuri Bey Vecihi K-XVI gibi modellerle havacılıkta iz bıraktı.
TÜRKKUŞU MEKTEBİ’NİN KURULMASINDA YER ALDI
1934’te Mustafa Kemal Atatürk’ün desteğiyle Türkkuşu adlı havacılık okulunun kuruluşunda görev aldı. Bu okulda hem kadın hem erkek öğrencilere eğitim verildi. Bazı öğrenciler ileri eğitim için Sovyetler Birliği’ne gönderildi. 1937’de Almanya’da uçak mühendisliği diploması aldı.
HÜRKUŞ HAVA YOLLARI'NI KURDU
1947’de tarımsal ilaçlama yapmak üzere “Türk Kanadı” adlı şirketi kurdu. 1954’te ise Hürkuş Hava Yolları adıyla sivil yolcu taşımacılığına başladı. Ancak gerekli uçuş izinlerinde yaşanan sorunlar nedeniyle uçuşlar durduruldu. Kullanılmayan uçaklardan biri, Maden Tetkik Arama Enstitüsü tarafından arazi taramalarında değerlendirildi.
VECİHİ HÜRKUŞ NE ZAMAN HAYATINI KAYBETTİ?
Hayatının son döneminde anılarını kaleme alan Vecihi Hürkuş, geçirdiği beyin kanaması sonucu komaya girdi. Uzun süre tedavi gördükten sonra, 16 Temmuz 1969 tarihinde yaşamını yitirdi. Ardında, Türkiye'nin havacılık tarihinde silinmeyecek bir miras bıraktı.
SONUÇ
Vecihi Hürkuş, sadece bir pilot ya da mühendis değil; vizyoner bir liderdi. Türk havacılığına yön veren fikirleri, gerçekleştirdiği projeleri ve yetiştirdiği öğrencilerle, bugün hâlâ ilham kaynağı olmayı sürdürüyor.