Cumhuriyet tarihine ilk kadın ilahiyatçı olarak geçen Bahriye Üçok, 10 Mayıs 1919’da Trabzon’da doğdu. Ailesiyle birlikte Ordu’ya yerleşti ve ilk öğrenimini burada tamamladı. Lise eğitimini İstanbul Kandilli Kız Lisesi’nde tamamladıktan sonra üniversite için Ankara’nın yolunu tuttu. Genç yaşlarda başladığı akademik ve kültürel yolculuğunu, Türkiye’de kadının sesi olma yönünde sürdürdü.
EĞİTİM VE AKADEMİK HAZIRLIK
Bahriye Üçok, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Orta Çağ Türk-İslam Tarihi üzerine lisans eğitimi aldı. Aynı dönemde Devlet Konservatuvarı Opera Bölümü'nde de eğitim görerek sanatla olan bağını akademik zemine taşıdı. Mezun olduktan sonra bir süre öğretmenlik yaptı. 1953 yılında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde asistan olarak görev aldı.
BİLİMSEL ÇALIŞMALARI VE ÖĞRETİM HAYATI
1957’de, “İslam Tarihinde İlk Sahte Peygamberler” konulu teziyle doktorasını tamamladı. Bu çalışmayla, İslam'ın erken dönemlerindeki farklı inanç akımlarını ele aldı. 1964’te, “İslam Devletlerinde Kadın Hükümdarlar” adlı eseriyle doçentliğe yükseldi. Bu kitabında, kadınların siyasal liderlikteki yerini akademik bir bakışla değerlendirdi. 1967’de yayımladığı “İslam’dan Dönenler ve Yalancı Peygamberler” adlı kitabıyla düşünsel çizgisini daha da belirginleştirdi.
SİYASETE GİRİŞ VE PARLAMENTO DENEYİMİ
Bahriye Üçok, 1971 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından Cumhuriyet Senatosu’na kontenjan senatörü olarak atandı. Senato üyeliği boyunca laiklik, eğitim ve kadın hakları konularında yoğun çalışmalar yürüttü. 1977’de Cumhuriyet Halk Partisi’ne katıldı. 1983 seçimlerinde Halkçı Parti’den Ordu milletvekili seçildi. Ardından SHP çatısı altında siyasi mücadelesine devam etti. Meclis’te laiklik ilkesini savundu, kadınların toplumsal yaşamda daha fazla yer alması için yasa teklifleri sundu.
BAHRİYE ÜÇOK NASIL ÖLDÜ?
Bahriye Üçok, 6 Ekim 1990’da Ankara Çankaya’daki evinde bombalı saldırıya uğradı. Kargo yoluyla gönderilen, kitap süsü verilmiş bir paketi açtığı sırada bomba patladı. Ağır yaralanan Üçok, hastaneye kaldırıldı ancak kurtarılamadı. 71 yaşındayken yaşamını yitiren Üçok’un ölümü, Türkiye'de büyük yankı uyandırdı.
SUİKASTIN PERDE ARKASI
Saldırıyı ilk olarak “İslami Hareket” isimli radikal bir grup üstlendi. Daha sonra Tevhid-Selam isimli örgütle bağlantılar ortaya çıktı. Yıllar süren davalar sonunda, “Umut Operasyonu” kapsamında yargılanan Ferhat Özmen adlı şahıs müebbet hapis cezası aldı. Bahriye Üçok, laiklik savunuculuğu ve İslam’da kadının yeri üzerine yaptığı çalışmalar nedeniyle hedef alınmıştı.
ADIYLA YAŞAYAN BİR MİRAS
Bahriye Üçok’un adı, Türkiye’nin farklı şehirlerinde parklarda, kütüphanelerde, mahallelerde ve çeşitli sosyal alanlarda yaşatılıyor. İzmir, Ankara, Muğla, Kocaeli ve İstanbul’da onun adını taşıyan yapılar bulunuyor. Ankara’da heykeli yer alıyor. Her yıl 6 Ekim’de düzenlenen anma programlarıyla düşünceleri ve mücadelesi hatırlanıyor.
KADIN HAKLARI VE LAİKLİK MÜCADELESİ
Bahriye Üçok, sadece bir akademisyen değil; aynı zamanda fikirleriyle öncü bir kadın figürüydü. Kadınların eğitim, siyaset ve din alanındaki varlığını savundu. Laik hukuk düzenine olan bağlılığı, onu hem akademik camiada hem de siyasi arenada özel bir konuma taşıdı.
BAHRİYE ÜÇOK HAKKINDA MERAK EDİLENLER
Bahriye Üçok kimdir?
Türkiye’nin ilk kadın ilahiyatçısıdır. Akademisyen, siyasetçi ve kadın hakları savunucusu olarak tanındı.
Kaç yaşında hayatını kaybetti?
1919 doğumlu Bahriye Üçok, 1990 yılında 71 yaşında vefat etti.
Nasıl öldü?
Kargo yoluyla evine gönderilen bombalı paketin patlaması sonucu yaşamını yitirdi.
Neden hedef alındı?
Laiklik, kadın hakları ve din-devlet ayrımı konularındaki açıklamaları nedeniyle radikal çevrelerin hedefi hâline geldi.
Bahriye Üçok, yaşadığı dönemin çok ilerisinde fikirler üretti. Hem akademide hem siyasette kadınların yolunu açtı. Onun yaşamı, düşünsel cesareti ve inandığı değerler uğruna verdiği mücadeleyle hafızalardaki yerini koruyor.
