Son günlerde kamuoyunun dikkatini çeken ve özellikle Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) içindeki tartışmalarla gündeme gelen "mutlak butlan" terimi, hukuk camiasında ve vatandaşlar arasında büyük bir merak uyandırdı. CHP'nin eski Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun, 30 Haziran'da görülecek kurultay davası öncesinde dile getirdiği iddia edilen "Umarım, mutlak butlan çıkmaz ama olursa da partimi kayyuma terk edemem" sözleri, bu hukuki kavramın önemini bir kez daha gözler önüne serdi. Peki, nedir bu mutlak butlan ve hangi durumlarda karşımıza çıkar?
MUTLAK BUTLAN NEDİR?
Mutlak butlan, özellikle medeni hukuk ve borçlar hukuku alanında sıkça karşılaşılan, bir hukuki işlemin veya olayın dışarıdan gerçekleşmiş gibi görünse de aslında hukuken hiç var olmamış sayılması durumunu ifade eder. Yani, gerçek dünyada meydana gelmiş bir fiilin, taşıdığı ciddi sakatlıklar nedeniyle hukukun gözünde geçersiz ve yok hükmünde kabul edilmesidir. Bu durum, söz konusu işlemin en başından itibaren hukuki sonuç doğurmadığı anlamına gelir.
Örneğin, bir dernekte yapılan başkanlık seçiminde mutlak butlan kararı alınması, o seçimin hiç yapılmamış varsayılmasına yol açar. Bu, seçimin sonuçlarının ve ilgili kararların tamamen ortadan kalkması demektir.
MUTLAK BUTLAN NE ANLAMA GELİR?
Butlan, bir hukuki işlemdeki kurucu unsurların eksikliği veya sakatlığı sebebiyle ortaya çıkan bozukluk ve geçersizliği tanımlar. Mutlak butlan ise, düzenlenen işlemin hukuka tamamen aykırı, dolayısıyla geçersiz sayılması ve tarafların bu işlemi daha sonra düzeltme veya geçerli hale getirme imkanlarının bulunmaması durumudur. Bu, hukuki işlemin temelden yoksun olduğu ve baştan itibaren hiçbir hüküm ifade etmediği anlamına gelir.
HANGİ DURUMLAR MUTLAK BUTLAN SEBEBİDİR?
Hukuk sistemimiz, belirli durumlarda bir işlemin mutlak butlan ile sakatlanmış olduğunu kabul eder. Bu durumlar şunlardır:
- Kanuna Aykırılık: Hukuki işlemin, yasal düzenlemelere açıkça aykırı olması durumunda mutlak butlan söz konusu olur. Örneğin, kumar borcunu düzenleyen bir sözleşme, kanunen geçersizdir ve mutlak butlanla sakattır.
- Ahlaka Aykırılık: Toplumun genel ahlak kurallarını ihlal eden işlemler de mutlak butlanla geçersiz sayılır. Yasa dışı bir iş için yapılan anlaşmalar bu kategoriye girer.
- Kamu Düzenine Aykırılık: Toplumun genel düzenini ve huzurunu tehdit eden hukuki işlemler de mutlak butlan sebebidir. Bu tür işlemler, toplumsal yapıyı bozucu nitelik taşıdıkları için hukuk tarafından korunmaz.
- Konu İmkansızlığı: Bir hukuki işlemin konusunun, gerçekleşmesi mümkün olmayan bir şeye ilişkin olması durumunda mutlak butlan uygulanır. Örneğin, var olmayan bir malın satışı sözleşmesi.
- Tarafların Ehliyetsizliği: İşlemi gerçekleştiren taraflardan birinin tam ehliyetsiz olması, yani ayırt etme gücüne sahip olmaması (örneğin ağır akıl hastası bir birey) durumunda yapılan işlem mutlak butlanla geçersiz sayılır.
