Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 2000-2024 yıllarını kapsayan son raporunu yayımladı. Rapora göre, küresel çaptaki aşılama gayretleri sayesinde kızamığa bağlı ölümler %88 oranında azaldı. Bu kritik dönemde yaklaşık 59 milyon kişinin yaşamı, etkin aşı uygulamaları sayesinde kurtarıldı.
ÖNLENEBİLİR KAYIP: VAKALARDAKİ ARTIŞ ENDİŞE VERİYOR
Başarı tablosuna rağmen, kızamık kaynaklı can kayıpları tam olarak sonlanmış değil. 2024 senesinde, çoğunluğu 5 yaş altındaki yaklaşık 95 bin kişi kızamık enfeksiyonu yüzünden yaşamını yitirdi. DSÖ, tamamen aşı ile önlenebilir bir hastalık nedeniyle bu büyüklükteki bir kaybın asla kabul edilemez olduğunu vurguluyor.
Ölümlerdeki çarpıcı azalmaya karşın, kızamık vakalarındaki artış durumu gölgeliyor. 2024 yılı boyunca dünya genelinde 11 milyon kızamık enfeksiyonu tespit edildi. Bu sayı, pandemi öncesi 2019 yılındaki vaka sayısından yaklaşık 800 bin daha fazla. DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, kızamığın "dünyanın en yüksek bulaşıcılığa sahip virüsü" olduğunu hatırlatarak, aşılama programlarındaki her türlü eksikliğin yeni salgınlara zemin hazırladığını belirtti.
BÖLGESEL FARKINDALIK VE RİSK ALTINDAKİ ALANLAR
2019-2024 yılları arasında kızamık vakaları bazı bölgelerde endişe verici düzeyde yükseldi. Bu artış, Doğu Akdeniz Bölgesi'nde %86, Avrupa'da %47 ve Güneydoğu Asya'da %42 olarak kayda geçti. Öte yandan, Afrika kıtasında uygulanan başarılı bağışıklama çalışmaları sayesinde vakalarda %40, ölümlerde ise %50 oranında düşüş gözlemlendi. Uzmanlar, ölüm oranlarının düşük seyretmesine rağmen kızamığın körlük, zatürre ve ensefalit gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceği uyarısını yineliyor.
KRİTİK EŞİK UZAK: AŞILAMA ORANLARI YETERSİZ
2024 verilerine göre, dünya genelindeki çocukların %84’ü ilk doz kızamık aşısını, %76’sı ise ikinci dozu aldı. Bu oranlar önceki yıla göre az da olsa artış gösterse bile, yaygın salgınların engellenmesi için elzem olan %95'lik kritik eşiğin oldukça altında kaldı. Geçen yıl, dünya genelinde 30 milyondan fazla çocuğun kızamığa karşı yeterli koruma sağlayamadığı tahmin ediliyor.
SALGINLAR ÜÇ KAT ARTTI VE KÜRESEL HEDEF SAPTI
2024 senesinde 59 ülke, büyük veya ciddi aksaklıklara yol açan kızamık salgınları bildirdi. Bu sayı, pandemi sonrasının en yüksek seviyesine ulaştı. 2025 yılında ise salgınların özellikle Amerika kıtasında belirginleştiği ifade ediliyor.
DSÖ'nün küresel laboratuvar ağı, geçtiğimiz yıl 500 binden fazla örneği analiz ederek sürveyans çalışmalarını güçlendirdi. Ancak, ülkelerin bağışıklama bütçelerinde yaşanan kısıtlamaların yeni salgınların ortaya çıkışını kolaylaştırabileceği düşünülüyor.
2024 sonu itibarıyla 81 ülke kızamığı başarıyla ortadan kaldırmıştı (elimine etmişti). Pasifik ada ülkeleri, Cabo Verde, Mauritius ve Seyşeller’in 2025’te bu listeye katılmasıyla eliminasyon statüsüne sahip ülke sayısı 96’ya yükseldi. Fakat Amerika bölgesi, 2024'te yeniden kazandığı eliminasyon unvanını Kanada'daki devam eden bulaşma sebebiyle 2025 sonunda tekrar yitirdi. Uzmanlar, genel aşılama oranları yüksek olsa bile, aşılanmamış toplulukların varlığının salgınların geri dönmesine yol açtığını belirtiyor.
DSÖ'DEN GÜÇLÜ AŞILAMA EYLEM ÇAĞRISI
DSÖ ve IA2030 orta dönem değerlendirmesi, tüm ülkeleri rutin aşılama programlarını acilen güçlendirmeye, sürveyansı artırmaya, hızlı salgın müdahale kapasitesini yükseltmeye ve geniş kapsamlı aşılama kampanyaları düzenlemeye davet ediyor. Uzmanlar, sürdürülebilir finansman sağlanamadığı takdirde kızamığın önümüzdeki yıllarda daha büyük ve yıkıcı salgınlara neden olabileceği konusunda ciddi uyarılarda bulunuyor.
