SANKO Üniversitesi’nde, Gaziantep’in Kurtuluşunun 100.’üncü yıl dönümü etkinlikleri
kapsamında Gaziantep Kent Konseyi Başkanı Opr. Dr. Samet Bayrak, “Kurtuluş
Savaşında Gaziantep’te Sağlık Hizmetleri” konulu sunum yaptı.
Antep Harbi konusunda araştırmaları bulunan Opr. Dr. Bayrak, SANKO Üniversitesi
Hastanesi toplantı salonunda düzenlenen ve sunuculuğunu Sağlık Bilimleri Fakültesi
Beslenme ve Diyetetik Bölümü 2’nci sınıf öğrencisi Nida Zeliha Çiçek’in yaptığı
programda, Türk Hastanesini kullanma olanağı kalmadığından bir kısım yaralıların
tedavilerinin gizlice Şehreküstü semtindeki Şıh Cami’nde yapıldığını söyledi.
Anadolu’da ilk tıp fakültesinin Amerikalılar tarafından 1872 yılında Antep’te açıldığını
anımsatan Opr. Dr. Bayrak, “Antep’te savaş öncesi iki hastane bulunuyordu. Biri
Amerikan, diğeri ise Türk hastanesidir (Hamidiye Gureba – Hamidiye Nisa). Antep
savunmasına kadar Antep’te çok az Türk doktor görev yapmıştır” dedi.
Antep’te 1879 yılında baş gösteren çiçek salgını nedeniyle hastane kurulmasına
karar verildiğini anlatan Opr. Dr. Bayrak, şöyle konuştu:
“Çiçek hastalığının tedavisi için Opr. Dr. Zidezade Bekir Efendi bir yıllığına Antep’e
gelmiş ve çiçek salgınının önü alınmıştır. Bu olay belediyeyi bir Müslüman Türk
Hastanesi kurmaya yöneltmiş ve bütçeden ayrılan 138 bin 422 kuruş ödenekle
hastanenin yapımına başlanmıştır. 1904 yılında ise Beyaz ve Sarı adında iki Türk
Hastanesi inşa edilmiştir.”
Antep’in 29 Temmuz 1920’de işgali sırasında, çetelerin Akyol Semtinde bulunan Türk
Hastanesinde gizlendikleri bahanesiyle, Fransızların 150 metre mesafeden hastaneyi
bombaladıklarına dikkat çeken Opr. Dr. Bayrak, şöyle devam etti:
“Antep kent içi savaşları başlamadan, Maraş Harbi ve yol savaşları başlamıştı. 1
Nisan 1920’den itibaren Türk Hastanesini kullanma olanağı kalmadığından bir kısım
yaralıların tedavileri gizlice Şehreküstü Semtindeki Şıh Cami’nde yapılmış, cami ve
çevresinde sağlık hizmetleri savaş sonuna kadar devam etmiştir.
Antep savunma sırasında Heyet-i Merkeziye tarafından Şehreküstü Semti’ndeki Şıh
Cami avlusunda bulunan okul şehrin doğu yakasında ve düşman karargahına epey
uzak olduğu için Müdafaa-i Milliye Hastanesi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Antep halkı Şıh Cami’ne evlerindeki yatakları getirerek koğuş haline dönüştürmüş,
cami bahçesindeki okul ise idare binası, eczane ve ameliyathane olarak
düzenlenmiştir. Hastanede gazlı bezin olmaması, hidrofil pamuğun pek az olmasına
rağmen, eksik aletlerle lap karın ameliyatı ve beyin yaralanmaları tedavi edilmiştir.”
Eter, kloroform olmadığından savaş sırasında yaralanan hastaların kol ve
bacaklarının kalın iplerle bağlanarak kesildiğini, temizlenen yaraların serum
bulunamadığından birçok yaralının tetanoz olduğuna vurgu yapan Opr. Dr. Bayrak,
yaşananlarla ilgili şunları kaydetti:
“Amerikan Hastanesi Baştabibinden bir miktar kloroform ve tetanoz serumu istenmiş,
işgalci Fransız ordusu komutanı tetanoz serumu verilmesine izin vermiş fakat
kloroforma engel olmuştur. Fransızlar, 16 Aralık 1920 Perşembe günü hastane
üzerinde Hilal-i Ahmer bayrağı olmasına rağmen hastaneyi bombalamıştır.
Antep halkı dehşet ve korku içinde mağaralara sığınmak zorunda kalmıştır. Karanlık,
rutubetli ve pis kokan mağaralara sığınan genç, ihtiyar, çoluk-çocuk ve kadınlar
karanlık içinde günlerini geçirdikleri için burada göz hastalıkları, dizanteri ve uyuz gibi
bulaşıcı hastalıklar baş göstermiştir.”
ANTEP HARBİ KOLAY KAZANILMADI
Antep Harbinin kolay kazanılmadığını dile getiren Opr. Dr. Bayrak, “Vatan ve bayrak
uğruna canlarını feda eden şehitlerimiz ile gazi olup sonsuzluğa göç edenlere ve
Antep Harbinde gecesini gündüzüne katıp bıkmadan, usanmadan hizmet veren tüm
sağlık personeline Allah’tan rahmet diliyorum” diyerek sunumunu tamamladı.
Sunumunun ardından katılımcıların sorularını yanıtlayan Opr. Dr. Bayrak, SANKO
Üniversitesi Kütüphanesine Prof. Dr. Halil İbrahim Yakar ve Arkeolog Ü. Gülsüm
Yaprak Pusat’ın Antep Savunması Hastane Defteri / Bir Şehrin Feryadı kitabıyla, soru
soranlara Antep Harbiyle ilgili kitaplar armağan etti.
SANKO Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Güner Dağlı, programın sonunda Opr. Dr.
Samet Bayrak’a armağan ve teşekkür belgesi takdim etti.
Etkinliğe Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Metin Bayram, Genel Sekreter Dr. Yusuf Ziya
Yıldırım, Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Salih Murat Akkın, akademik ve idari personel
ile öğrenciler katıldı.
