Sosyal Sigortalar Kanunu'na göre, emeklilerin gelir, aylık ve ödenekleri bankalar tarafından muvafakat alınmadan haczedilemiyor, bloke konulamıyor. Haczi yasaklanan gelir, aylık, ödeneğin haczine ilişkin talebin icra müdürünce reddedilmesi gerekiyor. Bu, Yüksek Yargı tarafından "yaşam hakkı" olarak değerlendirilen emekli aylığının bankaların bloke veya kesinti yapma hakkının olmadığına dair bir kararla destekleniyor.
Emekli Aylıkları Borçlarla Yüz Yüze
Yıllarca çalışıp emekliliğe hak kazananların en önemli geçim kaynakları aylıkları olup borçlar, nafaka nedeniyle kesintiler konusu en çok yargıya taşınan konuların başında geliyor. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 93. Maddesi, emekli, dul, yetim aylıkları nafaka borcu dışında haczedilemeyeceğini belirtiyor. Bu kural, emekli olan kişinin onayı olmadan haciz uygulanamayacağı anlamına geliyor. Ancak, emeklinin adına kayıtlı araç, ev, arazi gibi varlıklar bulunuyorsa icra işlemi gerçekleşebilir.
Kesinti İşlemleri ve İhtiyati Tedbirler
Emekli aylıkları, farklı borçlar nedeniyle icra müdürlükleri tarafından bloke edilebilir veya banka hesaplarından doğrudan kesinti yapılabilir. Bazı bankalar, emekli aylığını teminat gösterip belirli miktar kredi kullandırarak kesinti yapabilir. Ancak, hukuka aykırı kesintiler için dava yoluyla iade sağlanabilir. İstirdat davası ile bu kesintiler geri alınabilir ve kesintilerin durdurulması için dava açılırken ihtiyati tedbir talep edilir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun kararlarına göre, bu yolla tahsil edilen miktarlar iade edilebilir ve emekli aylığından kesinti durdurulabilir.
Haciz Durumunda Nafaka ve SGK Prim Kesintileri
Mevcut uygulamada, emekli aylıklarına nafaka ve SGK prim alacakları nedeniyle haciz uygulanabilir. SGK'nın emekliden prim, sosyal güvenlik destek primi gibi alacakları olduğunda emekli aylığı üzerinden haciz işlemi yapılabilir. Ancak, bu haczedilebilecek aylık miktarı emekli aylığının dörtte birini geçemez. Emekli vatandaşlar, aylıklarındaki kesintilerin banka blokesinin kaldırılması için Tüketici Hakem Heyetlerine başvurma hakkına sahiptir. Ayrıca, aylığa haciz uygulanamazken, emeklinin üzerine kayıtlı araç, ev, arazi gibi varlıklar icra edilebilir.
İstisnalar ve Yargı Kararları
Net Asgari Ücret Altındaki Aylıklardan Kesinti Yapılamıyor
Yargıtay, net asgari ücretin altında kalan emekli aylıklarından nafaka dışında prim borcu için kesinti yapılmasını kanuna aykırı buldu. Emekli aylığının dörtte biri oranında nafakayla birlikte prim kesintisi yapılması üzerine açılan davada yerel mahkeme vatandaşı haklı buldu. Yargıtay da, emekli aylığının kişilere yaşamlarını sürdürmeleri için güvence sağladığına, kişinin yaşam hakkı olduğuna vurgu yaparak kararı onadı. Bu karar, emekli aylığına uygulanan kesintileri sınırlayan önemli bir yargısal adımdır.
