İsrail’in enerjide dışa bağımlılığını sona erdiren dev doğalgaz yatakları Tamar ve Leviathan’ın bölgedeki jeopolitik denge açısından da önemli bir dönüm noktası olması bekleniyor.
Hayfa’nın yaklaşık 90 kilometre batısındaki Tamar yataklarından doğalgaz akışı başladı. Doğalgaz, boru hattı aracılığıyla Aşdod limanına ulaştırılıyor. Açılış töreninde konuşan İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, “İsrail’in enerji bağımsızlığı yolunda önemli bir adım attığını” söyledi. Enerji Bakanı Silvan Şalom ise “tarihi bir olaya tanık olduklarını” belirtti.
İsrailli uzmanların on yıllardır devam eden petrol arama çalışmaları sonuç vermemekteydi. 1999'da, Aşdod limanı açıklarında bir doğalgaz rezervi keşfedildi. Aşdod’u 2009-2010’da Hayfa açıklarındaki Tamar yatakları izledi. Denizin 5 bin metre derinliğindeki yatakta 238 milyar metreküp doğalgaz bulunduğu hesaplanmış. Dünyanın en büyük doğalgaz rezervi sayılan Leviathan sahasında ise 450 milyar metreküp doğalgaz bulunduğu tahmin ediliyor.
İsrail'in kaderini değiştiren yataklar
Tamar ve Leviathan yatakları, İsrail’in doğalgazda başka ülkelere bağımlılığını ortadan kaldıracak. Mısır, İsrail’e 2005’ten bu yana son derece makûl koşullarda doğalgaz satıyordu. Ancak Hüsnü Mübarek iktidarının sonu, bu kaynağın tehlikeye girmesine neden oldu. Doğalgaz boru hatları sık sık saldırıya uğradı. Yeni Mısır yönetimi 2012’de doğalgaz anlaşmasını tek taraflı olarak iptal ettiğini açıkladı. Bunun sonucunda İsrail’de elektrik fiyatları yüzde 25 oranında arttı.
Yeni doğalgaz yataklarından tüketiciden önce yatırımcıları sevindirecek. Bunların başında ABD-Teksas merkezli Noble Energy şirketi geliyor. İsrailli Delek Grubu, Isramco ve Dor Alon, diğer yatırımcıları oluşturuyor. Konsorsiyum, keşif, sondaj ve geliştirme çalışmalarına 2 milyar 800 milyon euro ayırdı. İsrail devleti de vergi gelirlerinin ciddi oranda artmasını bekliyor. Söz konusu yataklardan önümüzdeki 25 yıl içinde yaklaşık 30 milyar euro kazanılması mümkün. İsrail Başbakanı Netanyahu yeni kaynakla bütçe açığının kapatılacağını açıkladı.
Jeopolitik engeller ve fırsatla
İsrail’in sözkonusu yataklardan çıkardığı doğalgazı ihraç edebilmesinin önünde jeopolitik engeller bulunuyor. Tel Aviv Üniversitesi’ne bağlı Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü'nce (INSS) 2012 Temmuz’unda düzenlenen bir konferansa çeşitli Avrupa ülkeleri ve Türkiye’den katılan uzmanlar da bu gerçeğin altını çizdi. İsrail’in petrolden sorumlu müsteşarı Alexander Varhavsky, 25 yıl boyunca 400 milyar metreküp civarında doğalgaz ihraç edebilecek konumda olduklarını, bu miktarın mevcut rezervin yarısına denk geldiğini söyledi.
İhracat için Lübnan, Türkiye ve Kıbrıs’ın işbirliği şart görünüyor. Ancak İsrail ile Lübnan arasında Doğu Akdeniz'deki denizdibi doğalgaz rezervleri üzerindeki uyuşmazlık giderilemedi. Lübnan bu yataklar üzerinde hak iddia ediyor. Sözkonusu yataklar 200 kilometrelik deniz sınırı kapsamında yer almasına karşılık Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi uyarınca ekonomik münhasır alan kapsamında değerlendiriliyor. İsrail, Doğu Akdeniz'de, AB üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti ile işbirliği adımları atarken Lübnan’ın bu alandaki talepleri henüz belirsizliğini koruyor.
İsrail için Güney Kıbrıs ile uzlaşmış olmak da yetmiyor. Adanın kuzeyinde "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni" tanıyan tek ülke olan Türkiye, garantör ülke olarak Ada'nın kaderinde söz sahibi. Ankara, doğalgaz kavgasında bütün kozlarını oynayacağını vurgulamıştı. İsrail Başbakanı Netanyahu’nun Mavi Marmara operasyonundan dolayı özür dilemesi, ikili ilişkiler açısından yeni bir dönemin başlangıcı olarak vurgulanıyor.
Yatırımcıların hesaplamalarına göre Leviathan sahasındaki doğalgaz üç yıl içinde ihraç edilebilecek. İsrail’in petrolden sorumlu müsteşarı Alexander Varhavsky yalnızca İsrail’in enerji ikmalinin güvence altına alınmış olmayacağını, bu temiz enerji kaynağı sayesinde Avrupa Birliği’nin Rusya’ya olan bağımlılığının da azaltılabileceğini belirtiyor. Türk kaynaklarınca, Akdeniz’in dibine döşenecek boru hattının, İsrail gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıyabileceği belirtiliyor.
İsrail hükümeti doğalgaz ihracatına henüz netlik kazandırmadı. İsrail donanmasının Tamar doğalgaz sahasında sürekli devriye gezmesi, bu gelir kaynağına ne kadar önem biçildiğini gösteriyor..
DW-Türkçe
US/NH/AG/AŞ
