TÜSİAD'dan sonra TESEV de, bir anayasa önerisiyle kamuoyunun önüne çıktı.

"Nasıl bir metin hazırlanmalı?" sorusuna cevap arayan komisyon üyeleri (Prof. Ergun Özbudun, Prof. Mustafa Erdoğan, Hasan Cemal, Prof. Tosun Terzioğlu, Can Paker, Prof. Serap Yazıcı, Mehmet Salih Yıldırım, Etyen Mahçupyan, Prof. Cengiz Güleç ve Prof. Ümit Cizre), teferruata girmeden ana hatları belirliyorlar.

Bugün sütunumda, sadece 4 önemli konuyu ele alacağım.

1) Başlangıç ve değiştirilmez denilen maddeler.

2) Laiklik.

3) Etnik kimlik.

4) Asker-sivil ilişkileri.

Asker-sivil ilişkileri

Teklifte, asker-sivil ilişkilerine de temas ediliyor. Genelkurmay Başkanlığı Milli Savunma Bakanlığı'na bağlanacak.

Jandarma, bugün olduğu gibi, İçişleri Bakanlığı'na bağlı olacak ama, tayin ve terfiler sivil makamlar tarafından gerçekleştirilecek.

Türk Silâhlı Kuvvetleri, sadece dış tehditlerin bertarafı anlamına gelen milli savunma hizmetlerinden sorumlu tutulacak.

İç güvenlik hizmetlerinin yerine getirilmesinden, İçişleri Bakanlığı'na bağlı kurumlar sorumlu kılınacak. Silâhlı Kuvvetler, ancak olağanüstü hallerde ve sivil makamların talebi üzerine yardım edecek.

Türk Silâhlı Kuvvetleri'nin harcamaları Sayıştay'ın denetimi altına alınacak ve şeffaf olacak.

Etnik kimlik

Etnik kimliğe ilişkin görüşleri şu şekilde sıralayabiliriz:

*Etnik-kültürel imâları olmayan bir yurttaşlık tanımı.

*Kültürel çeşitlilik ve farklılıkları koruyup desteklemenin ötesinde, bu farklılıklara saygı gösterilmesi.

*Türkçe resmi dil olarak muhafaza edilecek. Ancak ana dili Türkçe olmayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının, kamu hizmetinden yararlanmasında kendilerine kolaylık sağlanacağı hususu, anayasada kayıt altına alınacak.

*İlk ve orta öğretim kurumlarında, eğitim dilinin Türkçe olması esas. Ancak resmi dil dışındaki diğer dillerde, o dillerin gelişmesini de sağlayacak şekilde düzenlenmiş, isteğe bağlı dersler olmalı.

*Türkçe'nin dışında ana dil eğitim ve öğretimi için, özel eğitim kurumlarının kurulması serbest bırakılmalı.

Başlangıç ve değişmez maddeler

Mevcut anayasanın Başlangıç bölümü, devlete kuvvetli bir ideolojik vurgu yapıyor.

Oysa modern anayasalarda, özgürlükler ve bireysel haklar ön planda.

Anayasa önerisinin Başlangıç metninde, atıf yapılması gereken değer ve ilkeler şu şekilde sıralanmış:

*İnsan onuru,

*İnsan hakları,

* Hukukun üstünlüğü,

*Azınlık haklarına saygı,

*Kültürel farklılıkların tanınması,

*Vicdan ve din özgürlüğünün teminatı olarak laiklik, *Hukukun önünde eşitlik,

*Herkesin kamu hizmetlerine eşit ulaşma hakkı.

Ayrıca kurucu iradenin, "Biz Türkiye Cumhuriyeti halkı" olarak ifade edilmesi teklif ediliyor.

"Türkiye devletinin demok- ratik bir cumhuriyet" olduğunu belirten birinci madde, tek değişmez hüküm olacak.

Cumhuriyetin niteliklerini sıralayan ikinci maddenin ise, aşağıdaki şekilde formüle edilmesi uygun bulunmuş:

"Türkiye Cumhuriyeti, insan onuruna saygılı, insan haklarına bağlı, hukukun üstünlüğüne dayalı, içerde ve dışarda barışçı, laik ve çoğulcu bir demokrasidir."

Laiklik

Anayasanın genel ilkelerini belirleyen komisyon, mevcut anayasamızın 24. maddesinin son fıkrasındaki anlayışa karşı çıkıyor.

Zira, bütün temel haklar için geçerli olan "kötüye kullanma yasağına", bu maddede, din özgürlüğü bakımından ikinci bir kötüye kullanma ve din istismarı yasağı getirilmiş.

Bu da, anayasanın, din özgürlüğü konusundaki ön yargılı tutumunun bir işareti. 24. maddedeki laiklik tanımının kaldırılması isteniyor.

Laiklik, devletin, dinler, mezhepler, inanç grupları ve inançsızlar karşısında eşit mesafede ve tarafsız durması demek.

Bunu sağlamak amacıyla, ilk ve orta öğretimde reform yapılması ve en başta, zorunlu din derslerinin kaldırılması lâzım.

Bununla beraber, çoğulcu nitelikteki bir dinler kültürü dersi, kamu okullarına seçimlik olarak konulabilir.

Kamu okulları dışında, çocuklarına daha derinlemesine din öğretmek isteyen ebeveynlerin taleplerini karşılamak amacıyla, özel olarak dini eğitim veren kurslar ve kurumlar açılabilmeli; bu kurumlar gene Milli Eğitim Bakanlığı tarafından denetlenmeli.

Diyanet İşleri'nin lağvedilmesi bugünkü şartlarda mümkün görünmüyor. Ama anayasal bir kurum olmaktan çıkarılmalı. Tüm dinlere, mezheplere, inançlara ve inançsızlığa eşit mesafede durması ilke olarak benimsenmeli.

Nazlı Ilıcak
[email protected]
Sabah