Travma sonrası stres bozukluğu, korkutucu ve travmatik bir olayın tetiklemesi ile ortaya çıkan bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu travmatik olaylar savaşa maruz kalmak, doğal afetlerden etkilenmek, büyük bir kazaya karışmak, cinsel tacize ve/veya tecavüze uğramak, terör saldırısına maruz kalmak olabilir. İnsanlar, bu tarz olayları bizzat yaşamasa ve sadece tanık olsa da büyük derecede etkilenip travma sonrası stres bozukluğu geliştirebilir. Yapılan araştırmalarda, her 11 kişiden birinde travma sonrası stres bozukluğu olduğu gözlemlenirken, kadınlarda görülme ihtimalinin erkeklerden iki kat fazla olduğu ortaya çıkmıştır.  

Hemen hemen her insan hayatında en az bir kez travmatik sayılabilecek bir olay yaşamakta veya bu olaya maruz kalmaktadır. Ancak çoğu insan bu durumla başa çıkabilmekte ve bir süre sonra atlatabilmektedir. Bunun aksine travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler, üzerinden çok zaman geçmesine rağmen olayın etkisinden kurtulamamaktadır. Bu olaya dair rahatsız edici görüntüleri sık sık anımsayan insanlar, uykularında dahi olayın etkisinden çıkamayıp kabuslar görmektedir. TSSB’ye sahip olan insanlar, derin üzüntü ve kızgınlık gibi duygular yaşamaktadırlar. Yaşadıkları travma sosyal hayatlarını da etkilemektedir. Bu kişiler, yaşadıkları olayı onlara anımsatacak her yerden, herkesten ve her durumdan kaçınmaya çalışırlar. Aniden gelen yüksek ses, yanlışlıkla vücutlarına dokunulması gibi ufak durumlardan fazlaca irkilip aşırı tepki vermeye eğilimlilerdir. Bu etkilerden ve travmadan kaçınmaya çalışmak durumu çözmeyecektir. Çözüm, görmezden gelmek değil destek almaktır. Türkiye’nin en büyük online terapi platformu Psikolog Ofisi ile alanında uzman psikologlar ile görüşerek hemen destek almaya başlayabilirsiniz.

Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Belirtileri

Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri, kişileri günlük hayattaki aktivitelerinden alıkoyabilir. Travmayı hatırlatan en ufak ses, olay veya kişi ile karşılaşıldığında semptomlar kendilerini gösterebilir. Bu semptomlar birkaç büyük başlık ile açıklanabilir.

  • Kaçınma: TSSB yaşayan insanlar, olayı deneyimlerken hissettikleri korkunç duyguları yeniden hissetmemek için büyük bir çaba gösterir. Bu çabalar genellikle olayı hatırlatacak durum ve kişilerden kaçınmak olarak karşımıza çıkar. Cinsel istismara maruz kalmış bir kadın, erkeklerle etkileşimde bulunmaktan kaçınabilir. Doğal afet yaşayan kişiler, olayın vuku bulduğu yere tekrar gitmekte çok büyük zorluk çekebilir. Olay hakkında konuşmamak, nasıl hissettiklerinden bahsetmemek ve o anı düşünmemeye çalışmak da bu kişilerin çabalarındandır. Bu gibi durumlar kişinin sosyal hayatını büyük ölçüde ve olumsuz yönde etkilemektedir.
  • Yeniden Yaşama: TSSB yaşayan insanlar, maruz kaldıkları travmatik olayı tekrar tekrar zihinlerinde oynarken bulmaktadırlar. O ana dair çarpıcı görüntüler (deprem sonrası yıkılan evlerinin görüntüsü), ve rahatsız edici sesler (kardeşinin çığlıkları) yeniden akıllarına gelmektedir. Bu anımsamalar o kadar güçlüdür ki, kişiler kendilerini o anı tekrar yaşamışçasına korkmuş ve üzgün hissedebilirler. Kişiler, bu anlarda kendilerini bulundukları yerden soyutlayıp tüm ilgilerini kaybetmektedirler. Bunun dışında, TSSB’ye sahip insanlar gün içinde olayları yeniden yaşayabilecekleri gibi, kâbus görerek de anımsayabilmektedir. Yeniden yaşama, uyku kalitesini ve süresini düşürebilmektedir.
  • Duygu Durumunda Değişim: Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan insanlar, ruh hallerinde negatif değişimler yaşamaktadırlar. Kendileri ve gelecekleri hakkında umutsuz düşüncelere kapılan bu kişiler, çevresindeki insanlara karşı da negatif duygular besleyebilmektedir. Yakın olduğu kişilerle bile görüşmek istemeyebilir ve ilişkilerini sürdürmekte zorlanabilirler. Bu kişiler, aile üyeleri dahi olabilmektedir. Yakın olduğu kişiler ile birlikteyken kendilerini ortama ait hissedemeyebilir ve insanlardan uzaklaşmak isteyebilirler. Bu durum, onların eskiden keyif alarak yaptığı birçok aktiviteden artık haz alamamalarına sebep olur. Bazı kişilerde bu olumsuz duygular ilerleyerek, intihar düşüncelerini ortaya çıkarabilir. Bu belirti, diğerlerinden daha büyük bir önem arz eder ve derhal müdahale edilmesi gerekir.
  • Aşırı Uyarılma ve Tepkilerde Değişim: Travmatik olaylara maruz kalan insanlar, yeniden bu tarz bir durum yaşamamak için büyük bir efor sarf ederler. Bu sebeple, sürekli diken üstünde ve tehlikelere karşı aşırı hazırlıklıdırlar. Öyle ki, tehlike olmayan durumlarda da kişiler kolayca ürkmektedir. Kapı çarpması, yüksek ses, kazara biriyle çarpışmak gibi basit olaylarda bile, travmatik olaylar yaşamış kişiler çok korkarlar. Bu denli büyük korkuların fiziksel olarak olumsuz getirileri de olur. Korkudan mide bulantısı, kalp çarpıntısı, titreme gibi durumlara maruz kalabilirler. Bu kişiler, sürekli tetikte olma arzusu sebebiyle uykuya dalmakta zorluk çekerler. Uykuya daldıklarında da en ufak seste irkilerek uyanabilirler. Uyurken kendilerini koruyamayacaklarını düşündüklerinden ortaya çıkan bu durum, yaşam kalitesini düşürmektedir. 

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisi

Travma sonrası stres bozukluğuna sahip insanlar, inkâr ve görmezden gelme yöntemleri ile sorunlarını çözebileceklerini düşünmektedir. Kimileri de yaşadıkları olayları konuşmaktan çekinebilir kendini mahcup hissedebilir. Ancak belirtileri görmeden gelmek, kişinin ruh sağlığını oldukça kötü etkiler. Yaşanan travmalar atlatılmadığında, belirtiler çok uzun süreler boyunca devam eder ve hayat standardını kötü etkiler. Tedavi edilmeyen TSSB, kişilerde depresyon, anksiyete bozuklukları, madde veya alkol bağımlılığı gibi yeni hastalıklara da sebep olabilir. Bu noktada, kişilerin belirtileri fark edip destek almaları epey önemlidir. Alanında uzman psikologlar ve psikiyatrlar ile yapılan görüşmeler sayesinde, kişinin rahatsız edici düşüncelerden ve zararlı duygulardan uzaklaştırılması sağlanır. Travmatik anılarını güvenli bir şekilde yeniden deneyimleyen kişi, korkularıyla başa çıkmayı öğrenir. Bu yöntem, travmayı zihinlerinde yeniden yaşayan insanların semptomlarında büyük iyileşmeler sağlar.  TSSB ile mücadele eden birçok kişi, psikoterapiden verim almış ve iyileşmiştir. Ancak verim almak için, seansları aksatmamanız ve kendinizi devam etme konusunda motive etmeniz gereklidir. Türkiye’nin en büyük online terapi platformu https://www.psikologofisi.com/ üzerinden uzman psikologlara anında bağlanarak tedavinize hemen başlayabilirsiniz.