Güney Afrika kaos içinde... Hastanelerin ateşe verilmesi, dükkan sahiplerinin yağmacı çetelerine ateş açmasıyla birlikte ülke çapında çıkan ayaklanmalarda en az 72 kişi öldü. Başkan Zuma'nın hapis cezasına çarptırılmasının ardından bir alışveriş merkezinde çıkan izdihamda ise 10 kişi yaşamını yitirdi. Salı gecesi sosyal medyada paylaşılan görüntüler, Durban'daki Lenmed Hastanesi'ni alevler içinde gösterirken, diğer videolarda esnafın yağmacı kalabalığına ateş açtığı görülüyor. 10 KİŞİ EZİLEREK ÖLDÜ Güney Afrika'nın en büyük kenti olan Johannesburg'un Soweto ilçesinde ise yağmalanan bir alışveriş merkezinde çıkan izdihamda 10 kişi ayaklar altında çiğnenerek hayatını kaybetti. KwaZulu-Natal ve Guateng eyaletlerini merkez alan ayaklanmalar, geçen hafta başladı ve 79 yaşındaki Zuma'nın yolsuzluk soruşturmasıyla işbirliği yapmadığı için hapse atılmasının ardından hafta sonu boyunca giderek daha da şiddetli bir hal aldı. Salı günü ayrıca bir radyo istasyonunun arandığı ve bazı koronavirüs aşı merkezlerinin kapatılmaya zorlandığı ortaya çıktı. Bu korkunç gelişmeler nedeniyle, ülkede acilen ihtiyaç duyulan aşıların uygulanması kesintiye uğratıldı. BİNLERCE KİŞİ YAĞMALADI Polis yetkilisi, Tümgeneral Mathapelo Peters Salı gecesi yaptığı açıklamada, Gauteng ve KwaZulu-Natal'daki ölümlerin çoğunun, binlerce kişinin mağazalardan yiyecek, elektrikli ev aletleri, içki ve kıyafet çalması nedeniyle medyana gelen kaotik izdihamlar sebebiyle olduğunu söyledi. Tümgeneral Mathapelo Peters, ayrıca KwaZulu-Natal eyaletinde 27, Gauteng eyaletinde ise 45 ölümün araştırıldığını söyledi. Peters, insanların ATM makinelerini açmaya çalışırken patlamaların meydana geldiğini ve bu şekilde hayatını kaybedebler olduğunu ekledi. Diğer ölümlerin ise ateşli silahlarla meydana gelen yaralanmalardan kaynaklandığını açıkladı. DÜKKAN SAHİPLERİ HALKA ATEŞ AÇTI Endişeli vatandaşlar, yağma sürerken süpermarket sahiplerinin dükkanlarını kapatmasıyla gıda kaynaklarının kısa sürede tükenebileceği uyarıları üzerine evlerini ve işyerlerini korumak için 'savunma ekipleri' oluşturmaya başladı. Yükselen huzursuzluğu ve kaosu önlemeye yardım etmesi için ordu da görevlendirildi. Güney Afrika polisini desteklemek için 2500 asker konuşlandırıldı. Ancak şehrin doğu kesimindeki Vosloorus da dahil olmak üzere Johannesburg'daki bazı bölgelerde tutuklamalar yapılmasına rağmen, yetkililer şimdiye kadar yağmalamayı durdurmayı başaramadı. Yetkililer, Gauteng ve KwaZulu-Natal'da en az bin 234 kişinin tutuklandığını, ancak durumun kontrol altında olmadığını söyledi. Zuma'nın perşembe günü mahkemeye itaatsizlikten 15 aylık hapis cezasını çekmeye başlamasının ardından şiddet olayları patlak verdi. 1000'DEN FAZLA KİŞİ TUTUKLANDI Huzursuzluk o zamandan beri iki ilin ilçe bölgelerinde bir yağma çılgınlığına dönüştü, ancak Güney Afrika'nın polisin tetikte olduğu diğer yedi eyaletine yayılmadı. Johannesburg'u da içeren Gauteng eyaletinin Başbakanı David Makhura, "Suç unsuru bu durumu ele geçirdi" dedi. Johannesburg'un doğusundaki Daveyton ilçesinde, aralarında kadın, çocuk ve yaşlıların da bulunduğu 100'den fazla kişi, Mayfair Square alışveriş merkezi içindeki mağazalardan hırsızlık yapmaktan tutuklandı. PLASTİK MERMİLERLE ATEŞ ETTİLER Polis, teslimat girişlerinden, acil çıkışlardan geçerek ve çatılara tırmanarak dükkanlara giren isyancıları geri püskürtmek için sersemletici el bombaları ve plastik mermiler kullandı. Otomobil malzemeleri satan bir mağazada çalışan Bongani Mokoena, isyancıların akü ve amortisörler de dahil olmak üzere dükkandan her şeyi aldığını söyledi. BARİKATLAR KURULDU Öğleden sonra polis alışveriş merkezini güvenlik kordonuna almayı başardı, ancak isyancılar polise taş atarak tutuklananların serbest bırakılması için bağırdı ve protestolar düzenledi. Akşam çökerken, daha fazla isyancı alışveriş merkezinin etrafında toplandı ve polis onları uzak tutmak ve AVM'ye girmelerini engellemek için barikatlar kurdu. Polis, eylemlerin başladığı Cuma gününden bu yana 1200'ü aşkın kişinin tutuklandığını duyurdu. Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa ise Apartheid rejiminin (ırk ayrımı) sona erdiği 1990'lardan bu yana en ciddi şiddet dalgasının yaşandığını söyledi. 200'DEN FAZLA DÜKKAN YAĞMALANDI Özellikle de Zuma'nın sadık destekçilerinin bulunduğu memleketi KwaZulu-Natal bölgesinde ve Gauteng'de yollar kapatıldı, dükkanlar ateşe verildi ve yağmalandı. Bloomberg'in haberine göre Salı günü itibarıyla 200'den fazla dükkan yağmalandı. "SİYASİ KAHRAMAN" OLARAK GÖRÜYORLAR Hükümet yetkilileri yağmalama eylemlerinin sürmesi halinde bazı bölgelerde gıda kıtlığı yaşanabileceği uyarısında bulundu. Endişelenen halk marketlere akın etti, uzun kuyruklar oluştu. BBC muhabiri Vumani Mkhize de ATM'lerin tahrip edildiğini, restoran ve marketlerin saldırıya uğradığını aktardı. BBC'den Farouk Chothia'nın analizine göre, eylemcilerin temel talebi, destekçileri tarafından "siyasi kahraman" olarak görülen Zuma'nun serbest bırakılması. PATLAMAYA HAZIR! Ülkedeki gelir düzeyinin düşmesi ve işsizlik oranlarının yüzde 32 gibi bir düzeye yükselmesi, Güney Afrika halkının "patlamaya hazır" bir hal almasını beraberinde getirdi. Birçok Güney Afrikalı, mevcut Cumhurbaşkanı Ramaphosa'nın "kararlı bir liderlik" ortaya koymadığı görüşünü paylaşıyor. Geçtiğimiz yıl Kovid-19 salgınıyla mücadele sırasında da Ramaphosa ordu güçlerini harekete geçirmekte geç kaldığı yönünde eleştirilmişti. BBC Türkçe'nin aktardığına göre son eylemler, 2018'de Zuma'nın ardından göreve gelen Ramaphosa'nın karşılaştığı en ciddi güvenlik sorunu olarak görülüyor. ZUMA NEDEN HAPİSTE? Zuma; yolsuzluk, haraç, dolandırıcılık, vergi kaçakçılığı ve kara para aklama dahil 16 ayrı suçlamadan yargılanıyor. 29 Haziran'da Anayasa Mahkemesi tarafından mahkemeye itaatsizlik suçundan 15 ay hapis cezasına çarptırılan Zuma, mahkemenin aldığı bu karara karşı dirense de Nkandla kentinde güvenlik güçlerine teslim olmuştu. 79 yaşındaki Zuma, bir yolsuzluk davasına mahkemenin celp göndermesine rağmen katılmayınca hakkında mahkemeye itaatsizlikten hapis cezası verilmişti. Bu ceza daha önce hiçbir cumhurbaşkanının cezaevine girmediği ülkede ciddi bir hukuki tartışma doğurdu. Görevde olduğu dönemde iş insanlarının karar süreçlerini etkileyebilmek için politikacılarla birlikte kumpaslar kurdukları iddia ediliyordu. 2018 yılında kendi partisi -Afrika ulusal Kongresi ANC- tarafından görevden ayrılmaya zorlanmış olsa da Zuma'nın, özellikle de memleketi KwaZulu-Natal bölgesinde sadık bir destekçi kitlesi var. Önceki Pazar günü tutuklanmasına engel olmak isteyen kalabalıklar Zuma'nın sarayı andıran konutunun çevresinde bir insan kalkanı oluşturdu. Çarşamba teslim olmadan önce de benzer kalabalıklar toplanmıştı. Geçen hafta Çarşamba günü Zuma'nın evinin önünden bildiren BBC muhabiri Nomsa Maseko konutun çevresinde çok sayıda silahlı polis ve bir milis biriminin bulunduğunu söyledi. Eski cumhurbaşkanının teslim olması için üst düzey bazı emniyet yetkililerinin eve girerek saatlerce görüşmeler yaptıkları tahmin ediliyor. Daha sonra tanınan sürenin dolmasına çok az zaman kala, yani gece yarısından az önce, birisinde Zuma'nın bulunduğu bir araç konvoyunun evden hızla çıktığı görüldü. Zuma daha önce hapse girmeye hazır olduğunu söylemişti. Ama aynı zamanda "Pandeminin zirvede olduğu bir sırada, beni bu yaşta hapse göndermek ölüm fermanımı imzalamak demektir" demişti. Geçen ay Zuma, 1990'larda imzalanan 5 milyar dolarlık bir silah anlaşmasıyla ilgili ayrı bir yolsuzluk davasında, suçsuz olduğunu söylemişti.