Bakanlık Müşaviri,Bilim, Sanayi ve Teknoloji Kahramanmaraş İl Müdürü,zamanında tüketici Hakem Heyetlerinde görev yapmış ve Tüketici lehine verdiği kararlarla ülke gündemine oturmuş Nesih Tanrıverdi, bu yazısında yine tüketiciyi bilgilendirici bir yazı kaleme aldı.
Öncelikle hemen belirteyim ki, medyada yer alan daha ziyade yeni yasayı eleştiren tüketici örgütlerinin iddialarına katılmıyorum.
Bankacılık işlemlerinde ve bu kapsamdaki kredi kartı aidatlarıyla ilgili herhangi bir hak kaybı söz konusu değil. Eski yasada yer alan ve o süzgeçten geçirdiğimizde haksız çıkan tüm konularda tüketiciyi koruyan ‘haksız şart’ kriterleri yeni yasada da aynen korunmuştur, dolayısıyla tüm uyuşmazlıklara uygulanan bu şablon yeni dönemde de uygulanmaya devam edecektir.
İşte yeni haklar…
4077 sayılı yasada yer almayıp yeni yasada yer alan bazı kazanımları şöyle özetleyebiliriz:
1- “Tüketici İşlemi” tanımına “eser, taşıma, simsarlık, sigorta(*), vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere” ifadesi eklendi, böylelikle Yargıtay’ın kapsam daraltan yorumlarına “dur!” denmiş oldu. Bu konularda mağdur olan tüketiciler, haklarını daha az masrafla ve daha hızlı bir şekilde koruma imkanına kavuştular.
2- Bankaların alabileceği her türlü masraf ve komisyonların türleri (miktar yönüyle değil) Bakanlığın görüşü alınarak yasadaki ifade ile ‘kanunun ruhuna uygun olarak ve tüketiciyi koruyacak şekilde’ BDDK tarafından belirlenecek. Bu masrafların tamamen kaldırılması mümkün olmamışsa da yeni düzenlemeyle bankaların keyfi icatlarına kapı tamamen kapatıldı.
3- Tüketici işlemlerinde ‘birleşik faiz’ uygulanamayacaktır.
4- Sipariş edilmeyen malların gönderilmesi ya da hizmetlerin sunulması durumunda, bu mal ve hizmetten faydalanmış olsa dahi tüketiciye karşı herhangi bir hak ileri sürülemeyecek.
5- Taksitle satışlarda tüketiciye yedi günlük içinde cayma hakkı veriliyor, ayrıca belirlenen süreden önce yapılan taksit ödemelerinde faiz ve komisyon indirimi yapılması şart koşuluyor.
6- Tüketici kredisi sözleşmelerine de cayma hakkı geliyor. Tüketici bu süre içinde herhangi bir cezai şart ödemeksizin sözleşmeden dönebilecektir. Bu takdirde, bankanın üçüncü kişilere yaptığı ödemelerin dışında herhangi bir ödemeyle yükümlü tutulamayacaktır.
7- “Tüketicinin açık talebi olmaksızın kredi ile ilgili sigorta yaptırılamaz” hükmü ile kredi alırken çaktırmadan imzalatılan ya da dayatılan hayat sigortası vb. zorlamalara set çekiliyor.
8- Sabit faizli konut kredilerinde; kalan vade süresi 36 ayı aşmayan durumlarda %2 olan erken ödeme tazminatı yeni yasa ile %1’e indiriliyor. (Bu şu anlama geliyor; 36 ay süreli konut kredileri ile taksitlerin bir kısmı ödenmiş, ancak geriye 36 aydan az taksidi kalmış kredilerde tüketicilerden en fazla %1 erken ödeme tazminatı alınabilecek.)
9- Ön Ödemeli (maketten) Konut satışlarına çeki düzen veriliyor. Satışın tapu siciline tescil edilmesi, satış vaadi sözleşmesinin ise noterde düzenleme şeklinde yapılması, Bakanlıkça belirlenecek büyüklükteki projelere bina tamamlama sigortası yaptırması veya Bakanlıkça belirlenen diğer teminat ve şartları sağlaması zorunlu hale geliyor.
Ayrıca bu tür satışlarda bir yandan ondört günlük koşulsuz cayma hakkı verilirken diğer taraftan, sözleşme bedelinin %2si kadar tazminat ödemek kaydıyla tüketiciye istediği an sözleşmeyi feshetme yetkisi veriliyor. Satıcı, yükümlülüklerini hiç ya da gereği gibi yerine getirmezse veyahut tüketicinin ölmesi, işsiz ya da iş yapmaktan yoksun kalması sebeplerinden biriyle ön ödemeleri yapamayacak duruma düşmesi halinde kendisinden yine herhangi bir bedel talep edilemiyor.
10- Kapıdan ve mesafeli satışlarda yedi gün olan cayma süresi ondört güne çıkıyor.
11- Malın indirimden önceki fiyattan daha düşük fiyatla satışa sunulduğunun ispatı satıcı ait olmak üzere İndirimli satışa konu edilen mal veya hizmetlerin indirimli satış fiyatı, indirimden önceki fiyatı, tarife ve fiyat listeleri ile etiketlerinde göstermesi, zorunlu kılınıyor.
12- Ücretsiz onarım hakkının kullanılması halinde malın tekrar arızalanması (ikinci arızada) halinde tüketiciye diğer seçimlik haklara dönme hakkı veriliyor.
13- Hakem Heyetlerinin çalışma usul ve esasları yeniden düzenleniyor:
• İlçelerin üst sınırı 2.000 lira olmak kaydıyla bağlayıcı karar sınırı 3.000 liraya çıkarılıyor.
• Yeterli koşulları taşımayan ilçe hakem heyetleri kaldırılıyor.
• Heyetlerle Mahkemeler arasındaki ilişki tanımlanıyor: Heyet kararları esas yönünden kanuna uygun ise mahkemelerin gerekçeyi ya da varsa maddi yanlış ve eksikleri düzelterek onanacağı açıklığa kavuşturuluyor. (*)
• Hakem heyetince lehine karar verilen tüketici itiraz davası sonucu haksız çıktığında avukatlık asgari ücret tarifesine göre en fazla nisbi tarife üzerinden vekâlet ücreti ödemekle yükümlü kılınabiliyor.
Tüketicilerin muzdarip olduğu en önemli konulardan biri de buydu. Bu düzenleme ile tüketicinin ödemek zorunda kalacağı avukatlık ücreti kabul edilebilir bir miktara çekilmiş oldu. Mer’i yasaya göre, bazı mahkemelerce 660 lira bazı mahkemelerce de 1320 lira olarak hükmedilen vekalet ücretini ödemek durumunda idiler. Yeni düzenlemeyle avukatlık ücreti nisbi tarife üzerinden belirlenecektir; Buna göre alınan ücret hiçbir zaman uyuşmazlık miktarını geçemeyecek, bağlayıcılık sınırı olan 3.000 lira arasındaki uyuşmazlıklarda sadece 360 liraya hükmedilebilecektir. Örnek vermek gerekirse, 50 liralık bir uyuşmazlık için itiraz davası açılmış ve tüketici kaybetmişse tüketiciden ancak 50 lira, 420 liralık bir uyuşmazlık için itiraz davası açılmış ve tüketici kaybetmişse tüketiciden 360 lira avukatlık ücreti alınabilecektir.)
• Kanunun açık hükümleri varken tüketiciyi yargı yoluna sevkeden satıcılar daha dikkatli olmak zorundadırlar; yeni yasayla birlikte tüketicinin haklı çıkması halinde hakem heyetinin yaptığı tebligat ve bilirkişi masrafları satıcıya yükleniyor. (**)
• Keyfi kararların önüne geçilmeye çalışılıyor. Hakem Heyetleri kararlarına karşı yapılan itiraz sonucu verilen kararların mahkeme tarafından ilgili tüketici hakem heyetine gönderilmesi hüküm altına alınarak heyetlerin verdikleri kararları gözden geçirmesine imkan sağlanıyor. (*)
14- Piramit satış sisteminin (katılımcılarına bir miktar para veya malvarlığı ortaya koymak karşılığında, sisteme aynı şartlar altında başka katılımcılar bulma koşuluyla para kazancı ümidi veren sistemler) kurulması, yayılması veya tavsiye edilmesi yasaklanıyor.
* 2.Tüketici Hukuku Sempozyumunda sunduğumuz makalede tarafımızca teklif edilmişti.
** Tarafımızca Komisyona teklif edilmişti.
